H φεουδαρχία δεν πέθανε στην Ελλάδα

Απόσπασμα από το βιβλίο “Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας”, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

Η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, το πιο ακραίο φανέρωμα της απανθρωπιάς, δεν είναι εφεύρεση του καπιταλισμού. Αντίθετα, ο καπιταλισμός είναι εντελώς αγγελικός σε σχέση με τα πριν απ’ αυτόν εκμεταλλευτικά κοινωνικά συστήματα. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα διάλεγε, αν είχε τη δυνατότητα, να ζήσει υπό δουλοκτητικό ή φεουδαρχικό καθεστώς. Ενώ το αρχαιότερο πάντων σύστημα οργάνωσης της κοινωνικής ζωής, ο “πρωτόγονος κομουνισμός”, αν και το νοσταλγούν αταβιστικά πολλοί, δεν θα το διάλεγε για να ζήσει σ’ αυτό κανένας σώφρων κομουνιστής τη σήμερον καπιταλιστικήν ή σοσιαλιστικήν ημέραν. Τα ιστορικά συστήματα οργάνωσης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του ανθρώπου είναι: Ο πρωτόγονος κομουνισμός, του δουλοκτητικό σύστημα, η φεουδαρχία, ο καπιταλισμός και ο κομουνισμός. Τα λέμε ιστορικά τα παραπάνω συστήματα διότι εμφανίστηκαν και εξαφανίστηκαν (ή θα εξαφανιστούν στην ιστορική τους εξέλιξη και διαφοροποίηση) κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, που για το μαρξισμό καθορίζονται πάντα απ’ την ανάπτυξη των μέσων παραγωγής: Όταν έχουμε δουλοπάροικους δεν είναι ανάγκη να έχουμε δούλους, κι όταν έχουμε μηχανές δεν είναι ανάγκη να έχουμε ούτε δουλοπάροικους ούτε δούλους, παρότι τόσο η δουλεία όσο και η δουλοπαροικία υπάρχουν και σήμερα σε λανθάνουσα μορφή σε πολλές περιπτώσεις.

Η σύζυγος μπορεί να είναι δούλα του συζύγου, με την κλασική και τυπική έννοια του όρου, όταν δεν είναι σε θέση να τα βολέψει μόνη στη ζωή της κι όταν το διαζύγιο δεν είναι δυνατό. Ακόμα και να πουλήσει μπορεί ο σημερινός άντρας τη σημερινή γυναίκα, όπως τον καιρό της δουλείας. Στις μουσουλμανικές κοινωνίες π.χ., ακόμα και σήμερα ο σύζυγος αγοράζει τη σύζυγο απ’ τον πατέρα της, ενώ στις χριστιανικές κοινωνίες, ακόμα και σήμερα, συμβαίνει συχνά το αντίθετο: Ο πατέρας της νύφης “κεφαλαιοποιεί” την κόρη του, την αποτιμή σε χρήμα κι αν τα φυσικά της προσόντα δεν επαρκούν για τη συναλλαγή εκείνη που λέγεται γάμος με συνοικέσιο, τσοντάρει κι ένα ποσόν είτε σε ρευστό είτε σε ακίνητα, πράγμα που είναι το ίδιο σε τελική ανάλυση, αφού το ακίνητο μπορεί να ρευστοποιηθεί και το ρευστό να “ακινητοποιηθεί”.

Η ομορφιά, η μόρφωση, τα περίφημα “ολίγα γαλλικά” και το θρυλικό “ολίγον πιάνο” είναι, σε μας εδώ, δεδομένα της άτυπης προίκας, που στις μέρες μας πήρε πιο ευγενικές μορφές (γαλλικά, πιάνο), πράγμα που ο πατέρας το γνωρίζει και γι’ αυτό αντί να δίνει το κεφάλαιο απευθείας στο γαμπρό, το επενδύει στη μόρφωση της κόρης, όχι γιατί θα είχε καμιά σκασίλα αν έμενε αμόρφωτη, αλλά διότι όντας τέτοια θα δυσκολευτεί να βρει καλό γαμπρό, ας πούμε κανένα γραφέα Α στο υπουργείο Β, αναλόγων προσόντων, δηλαδή εφοδιασμένο κι αυτόν με “ολίγα γαλλικά” που καμιά φορά είναι περισσότερα απ’ τα ελληνικά του.

Η πορνεία, πάντως, δεν είναι αταβιστική επιβίωση του παλιού δουλοκτητικού συστήματος, διότι η πόρνη προ πολλού ενεργεί… καπιταλιστικά: Δεν πουλάει το σώμα της, όπως λέμε λανθασμένα, απλώς το νοικιάζει για χρήση και κατά την επιταγή της παροιμίας που λέει “κρέας μπαίνει, κρέας βγαίνει, το ζουμί κέρδος”. Φυσικά, κάθε ξεζούμισμα πληρώνεται και το χρήμα που θα πάρει η πόρνη για τις προσφερθείσες υπηρεσίες ανήκει σ’ εκείνη την κατηγορία κερδών που λέγεται πρόσοδος, δηλαδή εισόδημα εξ ακινήτων, όπως το μίσθωμα απ’ το ενοικιαζόμενο διαμέρισμα.

Αλλά και η φεουδαρχία επιζεί στις μέρες μας σε κάθε μορφή υποχρεωτικής απλήρωτης εργασίας. Η σχέση της συζύγου (οικιακά) προς τον σύζυγο (“αποικιακά”) συχνά είναι καθαρά φεουδαρχική, στις περιπτώσεις που η σύζυγος προσφέρει, εκτός από απλήρωτες οικιακές υπηρεσίες, και απλήρωτες καταναγκαστικές ερωτικές υπηρεσίες. (Η επανάσταση των γυναικών είναι κάτι που πρέπει να γίνει το ταχύτερο, προκειμένου να περάσουν απ’ τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό κι εκεί όπου, όπως εδώ, δεν έχουμε περάσει ακόμα. Γιατί, αν πιστεύετε πως η Ελλάδα είναι καπιταλιστική χώρα, μάλλον κάνετε λάθος. Στην Ελλάδα συνυπάρχουν δυσαρμονικά όλα τα υπαρκτά, τα υπάρξαντα αλλά και μερικά… ανύπαρκτα κοινωνικά συστήματα, όπως π.χ. το κοσκωτικόν, που είναι το πιο πρόσφατο ελληνικό σύστημα διακυβέρνησης και που συνίσταται σε μια αφανή “συνεργασία”, ανάμεσα στον πράσινο “σοσιαλισμό” και το μαύρο, λόγω βρώμας, τραπεζικό κεφάλαιο). Φεουδαρχικό κατάλοιπο είναι επίσης και η ενοικίαση (πάκτωμα) απ’ το φτωχό αγρότη κτημάτων που ανήκουν σ’ ένα πλουσιότερο αγρότη, που συνήθως είναι ο τσιφλικάς της περιοχής.

Στην εποχή μας, παράλληλα με τον αναπτυγμένο καπιταλισμό υπάρχουν ακόμα και ψήγματα πρωτόγουνου κομουνισμού. Οι οπαδοί της “φυσικής ζωής” που ενεργούν παρακινημένοι απ’ το σύνθημα “επιστροφή στη φύση”, δεν είναι παρά πρωτόγονοι κομουνιστές. Βέβαια στις περισσότερες περιπτώσεις τούτοι οι πρωτόγονοι κομουνιστές κάθε άλλο παρά πρωτόγονοι είναι, αφού κουβαλούν μαζί τους στη φύση, όπου πάνε για να ζήσουν φυσικά, διάφορα “καπιταλιστικά” τσιμπράκαλα, όπως τρανζίστορ, φορητές τηλεοράσεις, φορητά ψυγεία, ψαροτούφεκα,, ηλεκτρικά φαναράκια και πολλά άλλα σύνεργα που παρήχθησαν υπό καπιταλιστικό καθεστώς και υπάρχουν χάρη στην ύπαρξη καπιταλιστικού καθεστώτος εδώ στην άγρια Δύση. Που όσο άγρια κι αν είναι, αποκλείεται να’ ναι πιο άγρια απ’ την άγρια φύση, στην οποία εισβάλλουν αυτά τα ξεφτέρια, οι οπαδοί της επιστροφής στη φύση, πλήρως εξοπλισμένοι με προϊόντα που αγόρασαν όταν ακόμα δεν ήταν οπαδοί του δόγματος “επιστροφή στη φύση” και δούλεψαν είτε σαν εκμεταλλευτές είτε σαν εκμεταλλευόμενοι, χωμένοι και στις δύο περιπτώσεις μέχρι το κεφάλι εντός του καπιταλισμού. Κάπου λοιπόν αυτοί οι αφελείς μπέρδεψαν την εκδρομή διαρκείας με τον πρωτόγονο κομουνισμό. Αλλά κι όταν δεν κάνουν τέτοιου είδους κωμικά μπερδέματα κι αρνούνται να πάρουν μαζί τους σύνεργα παραχθέντα με καπιταλιστικό τρόπο, σύντομα επιστρέφουν στη βάση τους, τρομαγμένοι απ’ την αγριότητα της φύσης και ενοχλημένοι απ’ την πλήρη έλλειψη ανέσεων, σαν αυτές που τις έχει πλέον και ο πιο φτωχός.

Αγαπητοί κύριοι επιστροφυσικατζήδες, αντί να παριστάνετε τους πρωτόγονους κομουνιστές δεν θα ‘ταν προτιμότερο να παριστάνετε τους κομουνιστές σκέτα, έστω κι αν ο σημερινός κομουνισμός έχει σε ορισμένες περιπτώσεις μια γερή δόση πρωτογονισμού; Καταλάβετέ το επιτέλους. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει σαν άνθρωπος προσπαθώντας να επιστρέψει με τεχνητό τρόπο σε κοινωνικά συστήματα που η κοινωνία τα ξεπέρασε. Κι αν δεν σας αρέσει ο καπιταλισμός (και μένα δεν μ’ αρέσει), δεν έχετε παρά να κάνετε κάτι για το ξεπέρασμά του κι όχι να στρουθοκαμηλίζετε, χώνοντας το κεφάλι μέσα στην άγρια φύση, ίσα ίσα για να μη βλέπετε την καπιταλιστική αγριάδα.

Αυτό που σας παρακινεί να επιστρέψετε στη φύση, την οποία σε λίγο εγκαταλείπτε για να ξαναεπιστρέψετε στον πολιτισμό, γιατί δεν μπορείτε να κάνετε αλλιώς, είναι μια χριστιανικής καταγωγής ασκητική περί ζωής αντίληψη. Δικαίωμά σας, αλλά πάρτε τουλάχιστον υπόψη πως οι καλόγεροι του Αγίου Όρους, που προσπαθούν, ματαίως κι αυτοί, να ζήσουν εκτός κοινωνικών συστημάτων, είναι πιο ειλικρινείς από σας. Τουλάχιστον στο Άγιο Όρος δεν υπάρχει ηλεκτρισμός, ούτε μηχανές του Διαβόλου κι όλα εκεί είναι παρθενικά, όπως την πρώτη ημέρα της Δημιουργίας. Εκτός, βέβαια, απ’ τη νοοτροπία και το ήθος των καλόγερων που είναι καπιταλιστικό, για τον από λόγο πως το Άγιο Όρος είναι περικυκλωμένο απ’ τον καπιταλισμό, που εισβάλλει κι εκεί από χίλιες τρύπες. Βέβαια, ένας συνεπής ασκητής δεν θα πάει ποτέ στο γιατρό ή τον οδοντογιατρό, αλλά οι περισσότεροι φτάνουν μέχρι το Λονδίνο για εγχείρηση, έτσι που χάνουν ολοένα και περισσότερο την πίστη τους στις ιατρικές ικανότητες του Θεού. Πάντως οι ιατρικές γνώσεις του ανθρώπου αποκτήθηκαν εντός της οργανωμένης κοινωνίας. Η οργάνωση της οποίας πέρασε από τέσσερα στάδια και τώρα προχωρεί κουτσά στραβά προς το πέμπτο.

Και μη μου πείτε πως ο υπαρκτός κομουνισμός δεν είναι κομουνισμός, γιατί αυτό το ξέρουν και οι κομουνιστές, όσοι τέλος πάντων εκτός από κομουνιστές είναι και μαρξιστές. Όπως ξέρουμε, αυτά τα δυο δεν συμπίπτουν πάντα και τούτο το ασύμπτωτον θα ήταν επαρκής λόγος να ξεριζώσει ο Μαρξ τρίχα τρίχα το παχύ μούσι του απ’ την απελπισία.

Εν πάση περιπτώσει, ο κομουνισμός δεν είναι το υπάρχον αλλά το ζητούμενο. Και οι χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού είναι κομουνιστικές μόνο ως το βαθμό που βαδίζουν, έστω και πάρα πολύ αργά προν τον κομουνισμό. Αλλά γίνεται να βαδίσεις προς τον κομουνισμό όντας φτωχός, αν όχι εξαθλιωμένος; Αποκλείεται, λέει ο θείος Κάρολος, που τον γράψαμε στα παλιά μας τα παπούτσια κάποιοι από μας τους κομουνιστές, που κανείς δεν θα μπορούσε να πει με σιγουριά πώς διάβολο μας ήρθε και αυτοχαρακτηριστήκαμε έτσι. Εν πάση περιπτώσει. Ας παραδεχτούμε τουλάχιστον πως ο καπιταλισμός είναι ένα εντελώς εκπληκτικό κοινωνικό σύστημα. Πέτυχε τόσα πολλά και τόσο εντυπωσιακά πράγματα που σου κόβεται η ανάσα όταν βλέπεις τα έργα του. Ο καπιταλισμός, λοιπόν, δεν είναι έναν κακό καθαυτό, είναι απλώς ένα μεγαλειώδες, σε σχέση με τα προγενέστερα, κοινωνικό σύστημα, που όμως γέρασε, κουράστηκε, εξαντλήθηκε και σε λίγο πεθαίνει, έτσι από μόνος του, απλά και φυσιολογικά.

Οι κομουνιστικές επαναστάσεις, τότε που γίνονταν, γιατί τώρα δεν συνηθίζονται και τόσο, ήταν απλώς ένας τρόπος ευθανασίας του καπιταλισμού. Επειδή αρνείται να πεθάνει και βασανίζεται – και μας βασανίζει – του πατάμε μια επαναστατική “ένεση”, προκειμένου να τον μεταφέρουμε ανετότερα στο μουσείο του ανθρώπινου πολιτισμού, όπου είναι φυλαγμένη γι΄αυτόν η πιο περίοπτη θέση. Ο καπιταλισμός αξίζει όλες τις τιμές κι όλη την ευγνωμοσύνη μας. Βέβαια, αποδείχτηκε πολύ δύστροπος γέρος. Όμως, το ίδιο δύστροπο ήταν και το δουλοκτητικό σύστημα, που από τότε που άρχισε ο επιθανάτιος ρόγχος, γύρω στο 2ο μ.Χ. αιώνα, μέχρι που άρχισε να εμφανίζεται η φεουδαρχία κατά το Μεσαίωνα, γύρω στον 6ο αιώνα, σουρνόταν προς τον τάφο. Στον οποίο ωστόσο δεν έφτασε παρά μόνο το 1840, τη χρονιά που αρχίζει να καταργείται η δουλεία και το δουλεμπόριο σταδιακά στις διάφορες χώρες. Αλλά το 1840 ο καπιταλισμός έχει ήδη εμφανιστεί προ πολλού, και η φεουδαρχία πνέει τα λοίσθια. Μ΄άλλα λόγια, στο πρώτο μισό του κοσμονογικού περασμένου αιώνα, η δουλοκτησία, η φεουδαρχία και ο καπιταλισμός συνυπάρχουν. Και μόνο τότε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως το δουλοκτητικό σύστημα δεν υπάρχει πλέον πουθενά, αν και αυτό θα μπορούσε να αμφισβητηθεί. Το φεουδαρχικό, πάντως, σύστημα είναι και σήμερα ορατό σε πάρα πολλές περιπτώσεις δύσμορφου καπιταλισμού σαν τον ελληνικό, που είναι τέτοιος γιατί η καπιταλιστική μορφή του δεν είναι ακόμα πλήρως ξεκαθαρισμένη.

Θέλω να πω με τα παραπάνω πως όταν λέμε πως ένα κοινωνικό σύστημα πέθανε, δεν πρέπει να φέρνουμε στο νου μας κάτι σαν το θάνατο από συγκοπή. Ο θάνατος των κοινωνικών συστημάτων κρατάει αιώνες. Και το ένα κοινωνικό σύστημα δένει με τ΄άλλο μ’ ένα τεράστιο φοντί-ανσενέ, όπως λέμε στον κινηματογράφο το δέσιμο δυο πλάνων με επικάλυψη που γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε στο μέτρο που σβήνει η πρώτη εικόνα, να εμφανίζεται διπλοτυπωμένη πάνω της η δεύτερη. Όσο λοιπόν διαρκεί το κοινωνικό φοντί-ανσενέ, τα δυο συστήματα, το μητρικό και το θυγατρικό, συνυπάρχουν, άλλοτε αρμονικά κι άλλοτε δυσαρμονικά. Κι όσο προχωρεί προς το τέλος του το φοντί-ανσενέ, τόσο πιο μεγάλη γίνεται η δυσαρμονία, μέχρι που τελικά το πρώτο πλάνο να εξαφανιστεί εντελώς και το δεύτερο να εμφανιστεί εντελώς, ώστε να σταματήσει η σύγχυση.

Σήμερα, ζούμε σε μια εποχή συγχύσεων. Το φοντί-ανσενέ ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον κομουνισμό βρίσκεται εν πλήρει εξελίξει κι όπως δείχνουν τα πράγματα, θα κρατήσει πολύ ακόμα. Ο καπιταλισμός, παρά το γήρας του, έχει δυνάμεις. Και η απόπειρα για την εγκαθίδρυση του κομουνισμού άρχισε πρόωρα. Όπως και να ‘ναι πάντως, το βέβαιο είναι πως ο καπιταλισμός δεν είναι αθάνατος. Όπως πέθαναν τα άλλα κοινωνικά συστήματα εξαιτίας της διαφοροποίησης τόσο των παραγωγικών δυνάμεων όσο και των παραγωγικών σχέσεων, τις οποίες επιβάλλουν οι παραγωγικές δυνάμεις, έτσι θα πεθάνει κι ο καπιταλισμός, θέλει δεν θέλει. Άλλωστε, ποιος θέλει να πεθάνει; Γιατί, λοιπόν, να θέλει να πεθάνει ο καπιταλισμός; Η κοινωνία είναι ένας ζωντανός οργανισμός και συμπεριφέρεται όπως ο ζωντανός άνθρωπος: Αρρωσταίνει, γιατρεύεται, γηράσκει, πεθαίνει, γεννάει – και η ζωή συνεχίζεται.

Ο καπιταλισμός, εδώ και δυο αιώνες, είναι έγκυος. Κυοφορεί εντός του τον κομουνισμό. Κι αλλού γεννάει εφταμηνίτικα κι αλλού ο μαιευτήτας ετοιμάζει το νυστέρι του για την καισαρική τομή. Πάντως, όλοι θα ευχόμασταν η γέννα να είναι, τελικά, φυσιολογική. Καλό είναι να λείπουν και τα νυστέρια και τα μαχαίρια και οι χατζάρες και οι πύραυλοι. Κι όταν δεν χρειάζεται θερμοκοιτίδα για την επιβίωση του νηπίου, τόσο το καλύτερο για το νήπιο.Όμως, τι Διάλο να κάνεις όταν το νήπιο σού γεννιέται εφταμηνίτικο, όπως στη Ρωσία το 1917; Να τα πετάξεις στα σκυλιά (του καπιταλισμού); Έ, όχι! Θα το νταντέψεις το εφταμηνίτικο και θα το πεις κι ένα τραγούδι. Δεν είναι ανάγκη βέβαια να του τραγουδήσεις την “Τρίτη Διεθνή”. Απ’ τον Στάλιν και μετά το πιο αποτελεσματικό νανούρισμα είναι ο εθνικός ύμνος.

Πηγή: enallaktikos.gr