Οι Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (ΣΠΠ) αποτελούν ένα διεθνές δίκτυο περιοχών που κρίνονται ζωτικές για τη διατήρηση παγκοσμίως απειλούμενων ειδών, ενδημικών ή ειδών πουλιών που εξαρτώνται από τους συγκεκριμένους βιοτόπους για την επιβίωσή τους.

Της Ντίνας Ιωακειμίδου | Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «νησίδες» που κυκλοφορεί με την Εφημερίδα των Συντακτών (246, 29-30 Ιουλίου 2017).

Οι συγκεκριμένες περιοχές, που στην Ελλάδα ανέρχονται σε 196, διασφαλίζουν στα πτηνά κατάλληλες προϋποθέσεις για αναπαραγωγή, διαχείμαση ή στάση κατά μήκος των μεταναστευτικών διαδρομών, ενώ έχουν επιλεγεί βάσει αυστηρών επιστημονικών κριτηρίων.

Τα ταξιδιάρικα πουλιά πρέπει να αρχίσουν και να ολοκληρώσουν τη μετανάστευση εγκαίρως και για να το πετύχουν διαθέτουν, μεταξύ άλλων, ικανότητα για διαρκή πτήση διασχίζοντας 1.000-2.000 χλμ. πάνω από μη προσιτές περιοχές. Μάλιστα για να διασχίσουν τις δύσκολες περιοχές της Μεσογείου και της Σαχάρας τα πουλιά πετούν διαρκώς χωρίς να σταματούν επί 36 έως 50 ώρες.

Και όταν φτάσουν στην Ελλάδα, εξαντλημένα από την αδιάκοπη πτήση, κάποιος λεβέντης κουμπουροφόρος κατά παράβαση της νομοθεσίας θα τα πυροβολήσει για «ψυχαγωγικούς» και όχι ψυχιατρικούς λόγους, όπως τουλάχιστον οι ίδιοι διαβεβαιώνουν.

Σε άλλες περιπτώσεις, αν ο τόπος είχε την τύχη να χαρακτηριστεί Προστατευόμενο Μνημείο της Φύσης, ακριβώς λόγω της σπουδαιότητάς του για τα πουλιά και τα προστατευόμενα είδη, τότε γίνεται ανταρσία.

Κάπως έτσι ευαισθητοποιημένοι πολίτες λοιδορούνται ως «οικολογούντες» ή «όψιμοι οικολόγοι», νομοθετικές ρυθμίσεις, προεδρικά διατάγματα και προστατευτικές διατάξεις αποκαλούνται «καθεστωτικού τύπου πρακτικές», ενώ δεν διστάζουν ακόμη και τον τόπο τους να διασύρουν: «Σιγά τους υδροβιότοπους. Αυτές είναι ασβεστόγουρνες».

Επίσης, «πότε θα έρθει η τουριστική ανάπτυξη;», για να μη λησμονήσουμε στο ενδιάμεσο τα φίλια επιχειρηματικά συμφέροντα που εις το όνομα της τσέπης τους δεν ορρωδούν προ ουδενός.

Στάχτη και μπούρμπερη να γίνουν όλα. Κι όμως, οι προστατευόμενες περιοχές, τουλάχιστον στον ανεπτυγμένο κόσμο, είθισται να θεωρούνται ευλογία και όχι κατάρα.

Κάτι έχουμε αντιληφθεί εντελώς λάθος σ’ αυτή τη χώρα.

Θα περίμενε κάποιος από μια αριστερή κυβέρνηση, που έχει την προστασία του περιβάλλοντος στο πρόγραμμά της, να είχε, αν μη τι άλλο, επιβάλει την τήρηση του νόμου για την προστασία των ευαίσθητων προστατευόμενων περιοχών.

Μάλλον καταλάβαμε και εδώ λάθος.

Μεγάλο και Μικρό Λιβάρι-Δέλτα Ξηριά

Ενα Προστατευόμενο Μνημείο της Φύσης

Στο Μεγάλο και Μικρό Λιβάρι στη Β. Εύβοια, συγκεκριμένα κοντά στην Ιστιαία, υπάρχει ένας μικρός παράκτιος υγρότοπος, που τροφοδοτείται από πηγές γλυκού νερού και ρέματα, με δύο λιμνοθάλασσες και παραποτάμιο δάσος.

Δέκα στρέμματα της χαρακτηρισμένης ως Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) αποτελούν Προστατευόμενο Μνημείο της Φύσης (υπόλειμμα του Υγρού Δάσους της Ιστιαίας), ενώ 4.500 στρέμματα της περιοχής Μεγάλο και Μικρό Λιβάρι-Δέλτα Ξηριά καλύπτονται από τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας του Δικτύου Νatura για την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας καθώς κρίνεται ως σημαντική για τα διαβατικά και διαχειμάζοντα υδρόβια.

Η περιοχή υπάγεται επίσης σε καθεστώς ειδικής προστασίας του Δικτύου Natura για την πανίδα και τη χλωρίδα, ενώ από το 1990 τμήμα της έχει θεσμοθετηθεί ως Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ).

Το Μικρό Λιβάρι, όπως διαβάζουμε στο τεύχος «Οιωνός» της Ορνιθολογικής Εταιρείας από τη Λίλα Σιμιτζή: 

«[…] έχει μεγαλύτερη έκταση καλαμιώνων που ευνοεί πιο κρυπτικά είδη όπως νερόκοτες (Gallinula chloropus), νεροκοτσέλες (Rallus aguaticus), ψευταηδόνια (Cettia cetti), ποταμίδες (Acrocephalus sp.). Ο ακριβοθώρητος μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus) επιλέγει αυτή τη λιμνοθάλασσα για την αναπαραγωγή του. Στις βόλτες μου έχω διασταυρωθεί με τον ακόμα πιο ακριβοθώρητο ήταυρο (Botaurus stellaris), ενώ η συνάντηση με ένα διπλομπεκάτσινο (Gallinago media) ήταν μια μοναδική εμπειρία. Αξέχαστη θα μου μείνει η επιδρομή των μουστακογλάρονων (Chlidonias hybrida), στο βόρειο τμήμα της λιμνοθάλασσας. Κι από τις πιο εντυπωσιακές συναντήσεις, ο ψαραετός (Pandion haliaetus), που κουβαλούσε εν πτήσει έναν ακέφαλο… κέφαλο!

»Το Μεγάλο Λιβάρι, από την άλλη -ειδικά όταν πέφτει βαρυχειμωνιά- έχει να προσφέρει πολύ μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ειδών, με κυρίαρχους τους βουβόκυκνους (Cygnus olor), τους αργυροτσικνιάδες (Casmerodius albus), τα σφυριχτάρια (Anas penelope), τις φαλαρίδες (Fulica atra) και τους καστανοκέφαλους γλάρους (Croicocephalus ridibundus). Αξιοσημείωτες είναι οι καταγραφές ομάδων βαλτόπαπιας (Aythya nyroca) και χαλκόκοτας (Plegadis falcinellus). Μερικά από τα highlights που έρχονται πρώτα στον νου μου, είναι οι χαμηλές πτήσεις ενός βαλτόμπουφου (Asio flammeus) (…), η εντυπωσιακή άφιξη μιας ομάδας αργυρογλάρονων (Chlidonias leucopterus) (…) κι ένα από τα πιο φαντασμαγορικά περάσματα εκατοντάδων κιτρινοσουσουράδων (Motacilla flava-και τα 3 υποείδη), που κυριολεκτικά έβαψαν κίτρινη όλη τη χερσαία έκταση! Αξια αναφοράς είναι τα 6-8 ζευγάρια αναπαραγόμενων κοκκινοσκέληδων (Tringa totanus) και τα 3-4 καλαμοκανάδων (Himantopus himantopus)».

Σ’ αυτόν λοιπόν τον τόπο πέραν της δεκαετίας λειτουργούσαν ανεξέλεγκτα και κατά παράβαση της κείμενης νομοθεσίας για τα προστατευόμενα είδη καντίνες και beach bar («Εφ.Συν.» «Νησίδες» 5-6 Ιουνίου 2016 «Ο Αιγιαλός, το μεγάλο έγκλημα»). Κατά τη διάρκεια ελέγχων που διενεργήθηκαν από τις αρμόδιες Περιβαλλοντικές Υπηρεσίες το 2014 οι υπεύθυνοι λειτουργίας των εν λόγω δραστηριοτήτων έδειξαν, όπως προκύπτει από το πόρισμα, να «έχουν γνώση ότι βρίσκονται εντός προστατευόμενων περιοχών».

Κατά ορισμένους δε οι δραστηριότητες είναι «ήπιες» και δεν προκαλούν όχληση. Και αυτό, διότι «δεν υπάρχουν πουλιά» και εξάλλου προηγείται η «τουριστική ανάπτυξη».

Και η «τουριστική» -όπως την εννοούν- ανάπτυξη τι προκάλεσε στην περιοχή Natura και παράλληλα Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου;

«Σοβαρή αλλοίωση του έλους από το 2007 έως σήμερα με τοπική επιχωμάτωσή του με άμμο από ανθρώπινη παρέμβαση», ενώ «το έλος επιχωματώθηκε, οι καλαμιώνες και οι καναλιές απορροής χάθηκαν σε μια έκταση 2085 τ.μ.», σύμφωνα με τις εκθέσεις αυτοψίας που διενεργήθηκαν το 2015.

Εάν δε εξακολουθούσε η ανεξέλεγκτη «επιχειρηματική» δραστηριότητα επί της άμμου θα είχε αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή της λιμνοθάλασσας εξαιτίας της αλλοίωσης της αλμυρότητάς της.

Και αυτό, καθώς αφέθηκαν ανοιχτά τα στόμια στα κανάλια απορροής προκαλώντας την εισβολή του θαλασσινού νερού.

Παράλληλα, η δημοτική αρχή δεν ενημέρωσε τον τότε αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Γ. Τσιρώνη κατά την αποστολή του εγγράφου της για παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού ότι οι εν λόγω περιοχές συμπεριλαμβάνονται στις προστατευόμενες.

Ακολούθως η άδεια ανακαλείται οριστικά, ενώ διαπιστώνεται ότι δεν προκηρύχθηκε η δημοπράτηση για την παραχώρηση των θέσεων με αποτέλεσμα την απώλεια εσόδων για το Δημόσιο. Ολα καλά.

Ανάπτυξη χωρίς φυτοφάρμακα και κυνήγι δεν νοείται

Η καταστροφή όμως, στον βαθμό που αυτή συντελέστηκε στο φυσικό περιβάλλον, ευαισθητοποίησε τοπικούς φορείς και δημοτική αρχή; Οχι, βέβαια! Οι… επίμονοι κηπουροί εξακολουθούν να ομνύουν στην «ανάπτυξη της περιοχής», όπως αυτοί την εννοούν, δηλαδή στην καταστροφή του οικοσυστήματος και στην άνθηση των φίλιων -πάντα- επιχειρηματικών συμφερόντων.

Και ήρθε επιτέλους και η ώρα των κυνηγών της περιοχής να ξεσπαθώσουν εναντίον του Π.Δ. που έχει θεσμοθετηθεί από το 1990 (τεύχος 4ο, αρ. φύλλου 205) για τον καθορισμό στην περιοχή Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου διασύροντας μάλιστα στην προσπάθειά τους αυτή ακόμη και τον τόπο τους.

Ετσι, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Κυνηγετικός Σύλλογος της περιοχής μέσω του προέδρου του με επιστολή του που απεστάλη στο τοπικό μέσο ενημέρωσης «Παλμός» σημειώνει:

«Η σπουδαιότητα των δύο υδροβιότοπων δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας και σπουδαιότητας και αποτελούν απλά ένα μεταναστευτικό πέρασμα υδρόβιων πτηνών για το ταξίδι τους…».

Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιο, για «ασβεστόγουρνες», ενώ όπως προστίθεται:

«… η ΖΟΕ απαγορεύει εντός των περιοχών οτιδήποτε πετάει, κολυμπάει… καλλιεργείται (με την απαγόρευση φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων) και φυσικά οικοδομείται. (…) Η όλη κατάσταση έχει υπερτιμηθεί, οι υδροβιότοποι δεν είναι ιδιαίτερης σημασίας και σπουδαιότητας. Η περιοχή έχει μπει σε γυάλα στην οποία δεν υπάρχει καμία ανάπτυξη, κυρίως τουριστική, και σε λίγο δεν θα καλλιεργείται τίποτα. (…) Οι μεγάλοι χαμένοι είναι οι γεωργοί, κυνηγοί και οι αλιείς καθώς επίσης και η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. (…) Το άριθμο (!!!) Π.Δ. θυμίζει καθεστωτικού τύπου πρακτικές, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τις τοπικές συνθήκες. Τα υφιστάμενα οφέλη από την εφαρμογή κυρίως της ΖΟΕ είναι ότι εξυπηρετήθηκαν μια χούφτα οικιστές (…), μετά απαγορεύτηκε η όποια δόμηση (…), και μια χούφτα οικολογούντων…».

Η επιστολή δε καταλήγει ασεβώς εν είδει απειλής με την προειδοποίηση «ραντεβού στις ασβεστόγουρνες».

Το Π.Δ. απαγορεύει ό,τι πετάει και ό,τι κολυμπάει; Μάλλον περί του αντιθέτου μεριμνά.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτό απαγορεύεται:

• Κάθε παρέμβαση στις παρόχθιες περιοχές υδρόβιας βλάστησης καθώς και στα στόμια επικοινωνίας των λιμνών με τη θάλασσα.
• Κάθε παρέμβαση στις δασοσυστάδες.
• Κάθε παρέμβαση στα αποστραγγιστικά αυλάκια, δηλαδή επέκτασή τους, διάνοιξη νέων κ.λπ.
• Εργα διαμόρφωσης στην παραλία.
• Δημιουργία δικτύων υποδομής (διάνοιξη νέων δρόμων κ.λπ.).
• Η απόρριψη στερεών, υγρών και αερίων αποβλήτων, λυμάτων κ.λπ. στη χερσαία και θαλάσσια περιοχή σε απόσταση 1.500 μέτρων από την ακτή.
• Η επαγγελματική αλιεία στη θαλάσσια περιοχή και σε απόσταση μικρότερη των 1.000 μέτρων.
• Η διέλευση μηχανοκίνητων σκαφών στη θαλάσσια περιοχή σε απόσταση μικρότερη των 500 μέτρων από την ακτή.
• Η απόρριψη στερεών ή υγρών αποβλήτων στα ρέματα.
• Οι γεωτρήσεις και η άντληση νερού εάν από υδρογεωλογική μελέτη δεν καθορίζονται οι όροι άντλησης ώστε να μην επηρεάζεται η στάθμη των νερών στις λιμνοθάλασσες.
• Το κυνήγι σε ολόκληρη την περιοχή προστασίας.
• Η χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων χωρίς διαρκή έλεγχο από τη Διεύθυνση Γεωργίας ώστε να τηρούνται τα όρια των διαφόρων φυσικοχημικών παραμέτρων του νερού στις λιμνοθάλασσες.

Εν ολίγοις το Π.Δ., που κρίθηκε και στο Συμβούλιο της Επικρατείας, απαγορεύει την αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, το κυνήγι στη συγκεκριμένη περιοχή και το «όραμα» μιας ανάπτυξης καταστροφικής.

Παρεμπιπτόντως, ποιος είναι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους για το συγκεκριμένο οικοσύστημα, σύμφωνα με την Ορνιθολογική Εταιρεία;

Η συστηματική λαθροθηρία που συντελείται (όχι βεβαίως μόνο εκεί αλλά σε όλη την επικράτεια).

Οι απαγορευτικές πινακίδες του Δασαρχείου καταρρίπτονται ενώ ελληνικές σημαίες μέσα στη λιμνοθάλασσα που έχουν τοποθετηθεί δίκην σκιάχτρων τρομοκρατούν τα πτηνά.

Εκ μέρους των «οικολογούντων» η κ. Μ. Δημητρίου με απαντητική της επιστολή μέσω του «Παλμού» σημειώνει: «Το κυνήγι στην περιοχή απαγορευόταν με επανειλημμένες δεκαετείς απαγορεύσεις πολύ πριν από την έκδοση του Π.Δ. Αν δεν έχει γίνει τίποτε αναπτυξιακό στην περιοχή, αναζητήστε ευθύνες στους τοπικούς μας άρχοντες. Τόσα χρόνια τους ίδιους έχουμε αν δεν απατώμαι. Αν κάτι δεν πάει καλά με το Π.Δ. είναι το γεγονός πως για 27 χρόνια δεν έχει εφαρμοστεί. Σταμάτησε μήπως η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων ή μήπως σταμάτησε το κυνήγι από ασυνείδητους κυνηγούς που γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τους νόμους του κράτους;».

Και εν κατακλείδι: «Οι λιμνοθάλασσες είναι σχηματισμοί που δημιουργήθηκαν σαν φυσική λεκάνη απορροής των υδάτων του κάμπου και αποτελούν το φυσικό φράγμα του κάμπου στο θαλάσσιο νερό. Αν επιτραπεί να μεταβληθεί η αλμυρότητά τους αυτό θα έχει κατακλυσμιαίες επιπτώσεις για τον υδροφόρο ορίζοντα και τις καλλιέργειες του κάμπου της Ιστιαίας. Αν δεν προστατευθούν τα Λιβάρια θα χαθεί ο κάμπος. Αυτό προσπαθεί να κάνει το Π.Δ.».

Ο Κυνηγετικός Σύλλογος της περιοχής πάντως προτίθεται να προβεί σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, αφού όπως σημειώνουν «θίγεται η προστασία του περιβάλλοντος μέσα από την εγκατάλειψή του. Δεσμεύονται οι ιδιοκτησίες των πολιτών, θίγονται οι γεωργοί, οι αλιείς, οι τουριστικές επιχειρήσεις και οι κυνηγοί». Και μη χειρότερα!

Η «Εφ.Συν.» επικοινώνησε για το θέμα με την Κυνηγετική Συνομοσπονδία, η οποία παρεμπιπτόντως δηλώνει υπέρμαχος της προστασίας των βιότοπων.

Ωστόσο, η Συνομοσπονδία επέλεξε να τηρήσει αιδήμονα σιωπή. Καμία έκπληξη.

Μια άλλη μήπως ανάπτυξη;

Οι προστατευόμενες περιοχές προσελκύουν παγίως μεγάλο αριθμό επισκεπτών για οικοτουρισμό, όπως σημειώνει η Ορνιθολογική Εταιρεία.

Ετσι, αυξάνεται το συνολικό εισόδημα των τοπικών κοινωνιών παρέχοντας αυξημένες δυνατότητες για περιφερειακή ανάπτυξη όσο και διαφοροποίηση των πηγών εισοδήματος.

Οι περιοχές Natura και εν γένει οι προστατευόμενες περιοχές προσφέρουν χώρους πρασίνου σε εκατομμύρια ανθρώπους και βελτιώνουν την υγεία, παρέχουν πολύτιμα δημόσια αγαθά.

Οι υγρότοποι προστατεύουν από τις πλημμύρες, οι εκβολές των ποταμών παρέχουν τόπους αναπαραγωγής για τα αλιεύσιμα ψάρια, οι αλυκές δημιουργούν φυσική προστασία από την αυξανόμενη στάθμη της θάλασσας και τα δάση απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα.

Οι υπηρεσίες των οικοσυστημάτων, αν μεταφραστούν σε χρηματική αξία, αποφέρουν δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Στο σύνολο της Ευρώπης, εκτιμάται ότι οι περιοχές NATURA εξασφαλίζουν 4,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στους τομείς της παραγωγής τροφής και πρώτων υλών -παροχή πόσιμου νερού, φαρμακευτικών ουσιών και δράσεις τουρισμού και ψυχαγωγίας.

Εμείς ας συνεχίσουμε να καταστρέφουμε ό,τι μας χάρισε απλόχερα αυτός ο τόπος.

Και να τουφεκίζουμε τα πτηνά μετά το κοπιαστικό τους ταξίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου έχουν διασχίσει τη Σαχάρα και τη Μεσόγειο συγκλονίζοντας και προκαλώντας σοκ στους τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα γι’ αυτές ακριβώς τις ομορφιές και όχι για να αφήσουν την τελευταία τους πνοή στον Λαγανά στη Ζάκυνθο…

Πηγή: http://www.efsyn.gr