Αυτο-σαμποτάζ: οι αόρατες παγίδες που βάζουμε στον εαυτό μας

Κάθε προσπάθεια που κάνουμε στη ζωή, μπαίνει στη ζυγαριά της ασφάλειας. Αφήνουμε όνειρα και φιλοδοξίες για να ζήσουμε το λίγο του τώρα. Και μία στιγμή, ξυπνάμε στο μέλλον μετανιώνοντας για ό,τι δεν έχουμε ζήσει στο παρελθόν.

Ερχομάστε στη ζωή με κλάματα, ζητώντας ασφάλεια και φροντίδα. Καθώς μεγαλώνουμε και νιώθουμε ασφαλείς επιδιώκουμε να εξελιχθούμε, να πετύχουμε τους στόχους μας, έχοντας πάντα στην ψυχή και το μυαλό μας την αίσθηση ασφάλειας. Παρατηρούμε τους άλλους ανθρώπους δίπλα μας, τα μοτίβα τους, τις συνήθειές τους, τις αντιδράσεις τους και αρχίζουμε να λαξεύουμε τις φιλοδοξίες και τα όνειρά που κάνουμε. Με άλλα λόγια, προσαρμοζόμαστε στους κανόνες και τις κοινωνικές νόρμες.

Σταδιακά, αρχίζουμε να καθορίζουμε την περίμετρο της ασφάλειάς μας. Οι επιδιώξεις μας φιλτράρονται πλέον μέσα από μία προσωπική πράξη κόστους οφέλους, ακολουθούμε τις προσταγές του περιβάλλοντος και επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συνήθειες καθημερινά. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας υπάρχει η επιθυμία για κάτι καλύτερο, κάτι νέο, κάτι διαφορετικό, όμως όταν έρχεται η ώρα να το βάλουμε κάτω και να το κάνουμε πράξη, η ελευθερία μας σταματά και κάνει την εμφάνισή του το αυτοσαμποτάζ.

Μας πιάνει ένας δισταγμός για το προχώρημα, μία αντίσταση στη διαφοροποίηση και βάζουμε μία φοβική βάση για την αλλαγή μας. Το μέλλον είναι άγνωστο, δεν προσφέρει ασφάλεια και το οικείο, το παρελθοντικό έρχεται να μας συμπονέσει. Αν είχε λόγια θα έλεγε: «Που να πηγαίνεις τώρα εκεί πέρα, αφού αυτό δεν είναι για σένα. Κάτσε εδώ σε αυτό που γνωρίζεις και άσε τα αυτά για τους άλλους».

Με αυτόν τον τρόπο και χωρίς να το συνειδητοποιούμε φυσικά, έχουμε σαμποτάρει οι ίδιοι κάθε προσπάθεια πριν την κάνουμε.

Η αέναη συνήθεια που γίνεται βίωμα

Η περιγραφή μπορεί να φαίνεται κατανοητή, αναπτύσσεται όμως περίπλοκα μέσα στην εγγενή ευελιξία της ανθρώπινης υπόστασης. Στο βιβλίο τους “Η κοινωνική κατασκευή της πραγματικότητας” (εκδόσεις Νήσος, 2003), οι Berger και Thomas, αναφέρονται σε αυτή την αέναη και πολλές φορές ανόητη, επανάληψη της καθημερινότητας μας: Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, υπόκειται στη συνήθεια. Κάθε συχνά επαναλαμβανόμενη πράξη γίνεται μέρος ενός μοτίβου, και μπορεί έτσι να αναπαραχθεί με μία οικονομία προσπάθειας και ταυτόχρονα, ακριβώς για αυτό, να γίνει κατανοητή από τον εκτελεστή της ως το μοτίβο εκείνο… Το ‘άντε πάλι’ γίνεται τώρα ‘έτσι γίνονται αυτά τα πράγματα’”.

Το υποκειμενικό εξελίσσεται σε πάγια αντικειμενικότητα, ώστε να επαναλαμβάνεται καθημερινά, ενισχύοντας την ασφάλεια του ανθρώπου, χωρίς να χρειάζεται να αναπτυχθεί και να εξερευνήσει. Η συνέπεια αυτού του είναι ότι Υπάρχει μία τάση να συνεχίζουμε όπως πριν… Αυτό σημαίνει πώς οι θεσμοί μπορούν να διατηρούνται ακόμα και όταν… έχουν χάσει την αρχική τους λειτουργικότητα. Κάνουμε ορισμένα πράγματα όχι επειδή είναι αποτελεσματικά, αλλά επειδή είναι σωστά.

Η ασφάλεια είναι η κύρια διάσταση του σαμποτάζ του προχωρήματος μας, οι ρίζες ενός δέντρου που δεν είναι ορατές και οι οποίες δουλεύονται σε βάθος στη θεραπεία.

Ο κορμός και τα κλαδιά του δέντρου, είναι ορατά στη σκέψη και τη συμπεριφορά μας. Είναι οι πιο φανερές πτυχές του αυτοσαμποτάζ που έχουν κάτι να σας πουν:

Σαμποτάρετε τον εαυτό σας γιατί αδυνατείτε να δείτε τα λάθη σας: Αν ρωτήσετε ποτέ τους φίλους σας, για ποιο λόγο απέτυχαν σε μία επαγγελματική προσπάθεια ή σε μία σχέση, οι απαντήσεις που θα πάρετε θα αφορούν συνήθως τους άλλους χωρίς να αναφερθούν στα δικά τους λάθη. Ο λόγος είναι ότι δυσκολεύεστε τρομακτικά να διακρίνετε τη δική σας ευθύνη, γιατί διαφορετικά θα κλονιστεί η αυτοαξία σας. Οι ανασφαλείς άνθρωποι δυσκολεύονται πολύ να κοιτάξουν στον εαυτό τους γιατί δεν αντέχουν να παραδεχθούν ότι κάνουν λάθη. Το σημαντικό βήμα γίνεται όταν το κίνητρό σας, σάς επιτρέπει να αντέξετε να κάνετε αυτοαξιολόγηση και να διαπιστώσετε τι λάθη κάνετε, σε τι οφείλονται και πώς μπορείτε να πετύχετε αυτό που θέλετε.
Θέτετε υπερβολικές προσδοκίες: η δικτατορία του τέλειου, σας κυβερνά τυραννικά. Οτιδήποτε θέλετε να πετύχετε, δεν θα είναι ποτέ αρκετό γιατί πάντα θα έχει να συγκριθεί με κάτι ακόμη πιο μεγάλο, που ζει στη φαντασία σας και σας προτρέπει να το φτάσετε. Το μικρό βήμα που χρειάζεται να γίνει για την έναρξη της πορείας, δεν γίνεται ποτέ καθώς καταπίνεται από τη μεγαλομανεία του τελικού στόχου. Οι ρεαλιστικές προσδοκίες που θα τεθούν, είναι βοηθητικές ως προς την κατανόηση του στόχου, τις δυνατότητες, το χρονικό διάστημα και τον τρόπο επίτευξης του.
Πιστεύετε ότι δεν είστε ακόμη έτοιμοι για να το κάνετε: Να σας πω μία αλήθεια: δεν θα είστε ποτέ έτοιμοι να ξεκινήσετε, αν περιμένετε να νιώσετε έτοιμοι. Η απόλυτη ετοιμότητα είναι ένας μύθος που διατηρείτε μέσα μας και σας απαγορεύει να προχωρήσετε. Πρόκειται για φωνές από το παρελθόν που σας βάζουν σε ένα συγκεκριμένο καλούπι, το οποίο πρέπει να σπάσετε στο παρόν, για να πετύχετε στο μέλλον αυτό που θέλετε. Αφήστε λοιπόν την απόλυτη ετοιμότητα για μετά, δεν έχει έρθει ακόμη η ώρα της. Το πρώτο, μικρό βήμα απαιτεί κυρίως μία σχετική οργάνωση και μία εμπιστοσύνη στον εαυτό. Όπως ακριβώς όταν πρωτομάθατε να κολυμπάτε: πρώτα θεωρητικά, μετά με βοήθεια, στη συνέχεια στα ρηχά και μετά ανοιχτήκατε στα βαθιά.
Δεν πιστεύετε ότι είστε άξιοι να κάνετε αυτό που θέλετε: Η έννοια της αυτοαξίας, καλλιεργείται από την παιδική ηλικία και αντανακλά στην ενήλικη ζωή. Αν βλέπετε τον εαυτό σας ως ανίκανο, τεμπέλη και άχρηστο σίγουρα δεν μπορείτε να προχωρήσετε στην επόμενη φάση της ζωής σας. Όλα τα καλά, γίνονται μόνο στους άλλους, οι άλλοι είναι πιο ικανοί και εσείς έχετε υιοθετήσει για τον εαυτό σας να ζήσετε μία ζωή που άλλοι έχουν επιλέξει για εσάς. Μήπως ήρθε η ώρα να δώσετε πια εσείς την αξία που θέλετε στον εαυτό σας και να μην αφήνετε να σας προσδιορίζουν οι άλλοι;
Επικεντρώνεστε συνέχεια στο αρνητικό: η αρνητική σκέψη έχει μία έλξη, καθώς σας απαλλάσει από την ευθύνη της υπέρβασης. Έχει μία παιδικότητα που υπαγορεύει συνεχώς ότι τα πράγματα είναι άσχημα, οι συνθήκες είναι απαγορευτικές και είστε μόνοι και αβοήθητοι. Το εύκολο σενάριο, είναι το φοβικό: αν προχωρήσετε, θα αποτύχετε. Ποιος το ορίζει όμως αυτό; Οι εμπειρίες σας, οι σκέψεις σας, η αυτοεικόνα σας; Πώς είστε σίγουροι τι θα γίνει στο μέλλον όμως; Η καταστροφολογία οφελεί μόνο το αυτοσαμποτάζ. Υπάρχουν όμως και πιθανότητες επιτυχίας οι οποίες έχουν το ίδιο ακριβώς ποσοστό, για αυτό χρειάζεται να τις βάλετε σε μία ρεαλιστική βάση και να τις αποδεχθείτε. Ποτέ το θετικό δεν είναι τρομακτικό.

Όλα τα παραπάνω, με βάση την (αν)ασφάλεια, έχουν μόνο ένα στόχο: να σας κρατήσουν στο ίδιο σημείο, γατζωμένους γερά σε οικογενειακά μοτίβα που άλλοι έχουν καθορίσει για εσάς. Σας κρατούν στην ίδια θέση γιατί σαμποτάρουν την ενηλικίωσή σας. Προσφέρουν έναν προσωρινό πλούτο που ηδονίζει αλλά στην πορεία δημιουργούν μεγάλο χρέος…

Μπείτε να διαχωρίσετε τις σκέψεις της ανασφάλειας και την πορεία που θέλετε να έχετε στη ζωή σας. Ανακαλύψτε τι κρύβεται στις ρίζες του δέντρου της ασφάλειας και δουλέψτε θεραπευτικά τα κλαδιά του δέντρου. Δώστε νόημα σε αυτό που κάνετε, βήμα βήμα, χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις, κάθε μεγάλη αλλαγή έρχεται μετά από μικρά προσεκτικά βήματα, τίποτα δεν αλλάζει μαγικά και μόνο του. Θυμηθείτε: σε αυτή την πορεία, εσείς είστε που παίρνετε τις αποφάσεις της ζωής σας.