Αργυρό για μη συμμόρφωση σε αποφάσεις του δικαστηρίου της ΕΕ που συνεπάγονται πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ, αργυρό στον αριθμό ανοιχτών υποθέσεων παραβίασης του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ, κυρώσεις για περιβαλλοντικές παραβάσεις που δεν εισπράττονται από το κράτος, ασταμάτητες ‘τακτοποιήσεις’ αυθαιρέτων χωρίς έλεγχο και διαφάνεια, κυβερνητική διγλωσσία αναφορικά με την εκτροπή του Αχελώου, είναι μερικές μόνο από τις εξελίξεις που συνθέτουν την εικόνα της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Τη 13η ετήσια έκθεση «Νόμος και περιβάλλον στην Ελλάδα: Έκθεση 2017 για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας», παρουσίασε σήμερα το WWF Ελλάς στο Πνευματικό Κέντρο Αθηνών. Η έκθεση καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην Ελλάδα, καθώς από το 2005 αποτελεί το μόνο σταθερό σημείο αναφοράς για τις αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, τις δικαστικές αποφάσεις και τις πολιτικές για το περιβάλλον.
Για άλλη μια χρονιά, τα πρόστιμα που καλείται εν μέσω κρίσης να πληρώσει η Ελλάδα αποτελούν απόδειξη της απουσίας ουσιαστικής περιβαλλοντικής πολιτικής, καθώς και ορθής εφαρμογής της. Δυστυχώς, η διπλή δεύτερη θέση της Ελλάδας για μη συμμόρφωση σε αποφάσεις (5) του Δικαστηρίου της ΕΕ και για τον αριθμό υποθέσεων (24) που εκκρεμούν λόγω παραβιάσεων του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ, φαίνεται να παγιώνεται στον χρόνο, δημιουργώντας αρνητικές συνθήκες με σημαντική οικονομική διάσταση. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, η Ελλάδα έχει πληρώσει περισσότερα από 37,3 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα για μη συμμόρφωση με την απόφαση του ΔΕΕ για τις χωματερές.
Την ίδια στιγμή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το ποσοστό των χρημάτων που δεν εισπράττει το κράτος από επιβαλλόμενα πρόστιμα για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2015, τα πρόστιμα μόνο για την αυθαίρετη δόμηση ανέρχονταν στα 183.440.155,84 ευρώ. Από αυτά, εισπράχθηκαν μόλις 3.173.548,76 ευρώ (περίπου 1,7%).
Οι ανησυχητικές εξελίξεις της χρονιάς δεν σταματούν στους αριθμούς και τα πρόστιμα. Τον Σεπτέμβριο, σε μια πρωτοφανή κίνηση παράκαμψης και περιφρόνησης του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου της χώρας, ο Αν. Υπουργός Περιβάλλοντος, με τροπολογία του ‘τακτοποίησε’ με νόμο υπουργική απόφαση για τις οικιστικές πυκνώσεις, την οποία το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) είχε σε πρώτη δίκη κρίνει αντισυνταγματική. Φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στην έκθεση αποδεικνύουν ξεκάθαρα την προσπάθεια ‘τακτοποίησης’ σκόρπιων κτισμάτων, ώστε να παρουσιαστούν ως «οικιστικές πυκνώσεις» και να εξαιρεθούν από την ανάρτηση των δασικών χαρτών.
«Το περιβαλλοντικό δίκαιο δεν είναι μόνο υποχρέωση, αλλά πρωτίστως ασπίδα προστασίας για το δικαίωμα όλων, συμπεριλαμβανομένων και των επόμενων γενεών για καλή ποιότητα ζωής, σε αρμονία με τη φύση», δήλωσε ο Δημήτρης Καραβέλλας, διευθυντής του WWF Ελλάς. «Μέσα από αυτές τις ετήσιες εκθέσεις γινόμαστε μάρτυρες μιας συνεχούς προσπάθειας από πολλές κυβερνήσεις για παράκαμψη της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ώστε να εξυπηρετηθούν συγκεκριμένες επιχειρηματικές επιλογές και να τακτοποιηθούν παρανομίες. Όμως, έχει αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφιβολία πως η σωστή και χωρίς εξαιρέσεις εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας αποτελεί κέρδος για όλους. Δυστυχώς, μέσα από το σοβαρό έλλειμμα εφαρμογής του περιβαλλοντικού δικαίου, η Ελλάδα χάνει συνεχώς ευκαιρίες για πραγματικά βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και χρήματα, μέσα από την υποχρέωση καταβολής προστίμων».
Όπως τονίζει η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς: «Βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι η διαφάνεια, η σαφήνεια των κανόνων, και βέβαια ο έλεγχος. Το WWF Ελλάς ζητάει απρόσκοπτη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία, ολοκλήρωση των δασικών χαρτών, χωρίς εξαιρέσεις νομιμοποίησης παρανομιών, και ίδρυση ανεξάρτητης αρχής περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων, με αναφορά στη Βουλή. Επιτακτικής σημασίας είναι η ολοκλήρωση του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών με την απαραίτητη θεσμική κατοχύρωση διαχειριστικών μέτρων για τις περιοχές Natura, ώστε οι κανόνες για όλες τις δραστηριότητες να είναι καθαροί και σαφείς σε όλους. Τέλος, είναι απαραίτητο να σταματήσουν οι κατ’ εξαίρεση αδειοδοτήσεις, όπως η ενιαία άδεια λειτουργίας των μονάδων της ΔΕΗ, και οι παρατάσεις περιβαλλοντικών αδειών χωρίς έλεγχο».
Οι πλέον αξιοσημείωτες εξελίξεις που καταγράφονται στην έκθεση είναι οι εξής:
- Η κύρωση της Συμφωνίας για το Πάρκο Πρεσπών.
- Η υιοθέτηση νέων αυστηρών ορίων εκπομπών για μεγάλες μονάδες καύσης με θετική ψήφο της Ελλάδας.
- Εκτός λειτουργίας παραμένει ουσιαστικά το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο.
- Η μη ενσωμάτωση της νέας οδηγίας για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων αποτελεί αδικαιολόγητη εξέλιξη, για την οποία η Ελλάδα έχει λάβει προειδοποιητική επιστολή από την ΕΕ.
- Σοβαρό έλλειμμα διαφάνειας χαρακτηρίζει το σώμα επιθεωρητών περιβάλλοντος.
- Για παράνομη διαχείριση αποβλήτων επιβλήθηκαν κυρώσεις 122.680 ευρώ από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, 835.100 από την Περιφέρεια Πελοποννήσου, 138.050 ευρώ από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, και 70.600 ευρώ από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Άγνωστη παραμένει η κατάληξη αυτών των αποφάσεων επιβολής κυρώσεων, καθώς στη συνέχεια πολλές από αυτές προσβάλλονται και ακυρώνονται.
- Το ποσοστό των πράσινων πόρων που καταλήγει στο Πράσινο Ταμείο και μπορεί ανά έτος να διοχετευθεί σε δράσεις προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος παραμένει περιορισμένο στο 2,5%.
- Ο προϋπολογισμός του Γαλάζιου Ταμείου (μέρος του Πράσινου Ταμείου που χρηματοδοτεί την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης) για το 2017 ήταν 2.378.931 ευρώ, εκ των οποίων τα 783.538 αφορούν σε πλωτά μέσα αντιμετώπισης περιστατικών ρύπανσης. Η μίσθωση του αντιρρυπαντικού πλοίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την ασφάλεια στη θάλασσα (EMSA), το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τον καθαρισμό της πετρελαιοκηλίδας στον Σαρωνικό, από πόρους του Γαλάζιου Ταμείου, κόστισε 340.000 ευρώ.
- Επανέναρξη των έργων εκτροπής του Αχελώου, αυτή τη φορά με νέα προσέγγιση: αποσπασματικά, ως δήθεν ανεξάρτητα μεταξύ τους φράγματα Μεσοχώρας και Συκιάς.
- Η δημιουργία του ηλεκτρονικού «ευρετηρίου αιγιαλών», το οποίο όμως ακόμα δεν είναι πλήρες.
- Η πρόοδος στην ανάρτηση δασικών χαρτών, με πολλούς όμως αστερίσκους λόγω των εξαιρέσεων και των προσπαθειών τακτοποίησης παρανομιών μέσα από αυτό το σημαντικό εργαλείο προστασίας των δασών.
