Ο Σ.Ν. "Chinaski" επιθυμεί να διατηρήσει το τετράδιο του γεμάτο με διάφορες ιστορίες. Λογοτεχνία, προσπάθεια έκφρασης, φωτογραφίες, μουσική και διάφορα άλλα που κάνουν τη ζωή να κυλάει πιο ανάλαφρα. Στείλτε κι εσείς τις δικές σας ιδέες, με χαρά του να τις φιλοξενήσει.
Ο Μάρκος Μίνδλερ είναι ο ιδρυτής της 3ης ΟΑΝ. Γεννήθηκε στις 28-3-1860 στην Αθήνα και σπούδασε Νομικά. Το 1880 ονομάστηκε Διδάκτωρ της Νομικής. Το 1885 διορίστηκε στο Πρωτοδικείο και αργότερα στο Εφετείο σαν άμισθος Πάρεδρος. Απόφοιτος του Ωδείου Αθηνών, μετείχε σαν τακτικό μέλος στις πρώτες του συναυλίες. Μανιώδης φίλαθλος, ιστιοπλόος, κωπηλάτης, ακούραστος χειμερινός κολυμβητής. Διετέλεσε γιά πολλά χρόνια μέλος και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΓΑΣ, του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου, του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου, του Ποδηλατικού Συλλόγου και άλλων σωματείων.
Γιός του Ιωσήφ Μίνδλερ, ο οποίος εισήγαγε την στενογραφία στην Ελλάδα, υπηρέτησε ως Διευθυντής στο στενογραφικό τμήμα της Βουλής από το 1886 γιά … 51 χρόνια. Αποχώρησε το 1937 με τον βαθμό του Γενικού Διευθυντού. Εκεί γνώρισε τον Βουλευτή Αττικοβοιωτίας και Πρόεδρο του Δ.Σ. του Σ.Ε.Π. Νεγρεπόντη και έγινε μέλος της προσκοπικής οικογένειας. Ανέλαβε σαν Αρχηγός της 3ης Ομάδος Αθηνών Ναυτοπροσκόπων, η οποία απετελέσθη κατά τον χωρισμό του Σώματος σε Ομάδες, από προσκόπους και βαθμοφόρους του Αθ. Λευκαδίτη. Την Ομάδα δε αυτή οδήγησε με τον τίτλο του Ιδρυτού Αρχηγού επί 36 συνεχή έτη. Το 1914 ανέλαβε την Εφορεία Αθηνών και λίγο αργότερα έγινε μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής. Το 1915 έγινε μέλος του Δ.Σ. και Γενικός Γραμματεύς του Σ.Ε.Π. (έως το 1920 και ξανά 1926-1934 και 1938-1939) Ποτέ όμως δεν εγκατέλειψε την Ομάδα του, 3η Ο.Α.Ν, στην οποία το 1918 προσέθεσε την 3η Ομάδα Μαθητευομένων (Λυκοπούλων) και την 3η Ομάδα Προσκόπων και την ονόμασε Αον Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Αθηνών.
Στις 24-3-1948, επινεύσει της Α.Μ. του Βασιλέως, ανεκηρύχθη Επίτιμος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, έως τον θάνατό του. Ο γιός του Γεώργιος, που υπήρξε κι αυτός υπαρχηγός της 3ης Ναυτοπροσκόπων, κατά την Κατοχή ήταν Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Ο Μ.Μ. τιμήθηκε με πολλά παράσημα εκ μέρους της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ξένων κρατών και του Σ.Ε.Π, όπως : Ανώτερος Ταξιάρχης Γεωργίου Α’, Ταξιάρχης Φοίνικος, Χρυσούς Σταυρός Σωτήρος, Μετάλλιο Πόλης Αθηνών, κ.α.
Ο Μάρκος Μίνδλερ, ο στυλοβάτης του Ελληνικού Προσκοπισμού, ο Ιδρυτής Αρχηγός της Ομάδος μας, πέθανε στις 7 Ιανουαρίου 1957, σχεδόν 100 χρονών. Επειδή η οικογένειά του Ιδρυτή είχε βαυαρική καταγωγή, όταν ο Τάσος Αντωνόπουλος σχεδίασε τον θυρεό της 3ης, χρησιμοποίησε τα χρώματα κόκκινο και μαύρο. Κάθε χρόνο στις 28 Μαρτίου τα παιδιά προσέφεραν στον Ιδρυτή ένα μπουκέτο με κόκκινες και μαύρες τουλίπες. Μετά τον θάνατό του, κάθε χρόνο στις 28 Μαρτίου γίνεται τρισάγιο στο Α΄ νεκροταφείο στην μνήμη όλων των μελών της 3ης Ομάδας που δεν ζούν πιά. Πάνω στην πλάκα αφήνουμε ένα μπουκέτο κόκκινες και μαύρες τουλίπες. Το 2006 έγινε το πεντηκοστό μνημόσυνο.
Μέσα από ένα μικρό βίντεο του National Geographic, διάρκειας μόλις ενός λεπτού, ο φωτογράφος Πολ Νίκλεν και η ομάδα του καταφέρνουν να αποτυπώσουν στην πράξη το κόστος και τον πραγματικό αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Μία αρκούδα πεθαίνει της πείνας σε έναν κόσμο που κουρσεύει τους πόρους του πλανήτη αλόγιστα και χωρίς καμία συναίσθηση της ζημιάς που συντελείται.
«Όταν οι επιστήμονες λένε πως οι αρκούδες εξαφανίζονται, θέλω οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν το πώς μοιάζει όλο αυτό. Οι αρκούδες θα πεινάσουν μέχρι θανάτου» δήλωσε ο φωτογράφος στο National Geographic, συμπληρώνοντας ότι «έτσι ακριβώς μοιάζει μία αρκούδα που λιμοκτονεί».
Όπως αναφέρει το διεθνές έντυπο, ο Νίκλεν έχει μεγαλώσει στο βόρειο τμήμα του Καναδά. Βιολόγος αρχικά στο επάγγελμα, μεταπήδησε γρήγορα στη φωτογραφία, έχοντας φωτογραφήσει περισσότερες από 3.000 αρκούδες στην άγρια φύση. Όμως αυτή η αρκούδα που φωτογράφησε έμελλε να αποτελέσει μία από τις σημαντικότερες εικόνες τής ζωής του.
Στο βίντεο, μία αποστεωμένη πολική αρκούδα με εμφανή τα σημάδια της πείνας και της κακουχίας αναζητεί τροφή σε ένα μέρος που κάποτε καλυπτόταν από πάγους, στα νησιά Μπάφιν του Καναδά, φτάνοντας στο σημείο να ψάξει ακόμα και στα σκουπίδια των ψαράδων που βρίσκονται κοντά της. Δεν βρίσκει ούτε εκεί τίποτα και συνεχίζει την αναζήτησή της. «Το να δίνεις φαγητό σε πολικές αρκούδες είναι παράνομο» εξηγείται στο βίντεο. «Αν η αρκούδα δε βρει τροφή, δεν τις απομένουν πάρα μόνο λίγες ώρες ζωής ακόμα»…
Υπάρχουν πολλές χώρες στις οποίες το ποδόσφαιρο λατρεύεται υπερβολικά αλλά ελάχιστες πλησιάζουν το επίπεδο της λατρείας που απολαμβάνει το παιχνίδι στη Βραζιλία. Κι αυτό είναι ένα δεδομένο που το γνωρίζουν σχεδόν όλοι, ακόμα κι αν δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ στη Λατινική Αμερική, ακόμα κι αν οι γνώσεις τους για το ποδόσφαιρο περιορίζονται στα πολύ βασικά.
Σε αυτή τη χώρα λοιπόν, που μπορεί να ανακαλέσει ανά πάσα στιγμή άπειρες τέτοιες ιστορίες, αυτό που έγινε το 1976 μοιάζει σαν απόλυτα φυσιολογική διέξοδος του υπέρμετρου πάθους χιλιάδων ανθρώπων. Κι ας φαίνεται τόσο εντυπωσιακό ως προς το μέγεθος του.
Τον Δεκέμβρη εκείνης της χρονιάς το πρωτάθλημα Βραζιλίας έφτανε στο τέλος του. Τέσσερις ομάδες διεκδικούσαν τον τίτλο και βάσει του περίεργου συστήματος διεξαγωγής (μην με κοιτάς με αυτό το απορημένος ύφος, για τη Βραζιλία μιλάμε) ύστερα από μια σειρά φάσεων με ομίλους, ο πρωταθλητής θα έβγαινε μετά από μονό τελικό, του οποίου το ζευγάρι επίσης θα κρινόταν μετά από μονούς ημιτελικούς. Το ένα ζευγάρι ήταν Ιντερνασιονάλ-Ατλέτικο Μινέιρο. Το άλλο, το οποίο έμεινε και στην ιστορία τελικά, ήταν το Φλουμινένσε-Κορίνθιανς που θα διεξαγόταν στην έδρα των γηπεδούχων, το περιβόητο Μαρακανά.
Λίγες ημέρες πριν το παιχνίδι οι πρόεδροι των δυο ομάδων συναντήθηκαν για τα διαδικαστικά και τότε ακούστηκε από τον πρόεδρο της Κορίνθιανς η κουλή ατάκα «Θέλω 80.000 εισιτήρια». Η πρώτη απάντηση του προέδρου της Φλουμινένσε ήταν φυσικά του στυλ «Είσαι τρελός; Δεν γίνεται να σου δώσω τόσα» για να ακολουθήσει το αποστομωτικό επιχείρημα «πληρώνω προκαταβολικά». Και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα.
Οι δυο πρόεδροι αποφάσισαν να κάνουν κοινές εμφανίσεις σε τηλεόραση και ράδιο και σε μια από αυτές ο πρόεδρος της Φλουμινένσε (που είχε φτιάξει μια υπερομάδα αστέρων, η οποία είχε κερδίσει το παρατσούκλι «οδοστρωτήρας», για ευνόητους λόγους) δήλωσε ειρωνευόμενος πως «ακόμα και τους νεκρούς από τους τάφους τους να φέρουν στο Μαρακανά για να τους υποστηρίξουν, η Φλουμινένσε θα κερδίσει» ενώ σε κάποια άλλη αμφισβήτησε έντονα ότι μπορεί η Κορίνθιανς να πουλήσει όλα αυτά τα εισιτήρια, άποψη στην οποία βασιζόταν και η απόφαση του να δεχτεί την απίστευτη πρόταση του αντίπαλου προέδρου. Το φυτίλι είχε ήδη ανάψει. Η συνέχεια περιγράφεται μόνο με μια λέξη: τρέλα.
Το παιχνίδι είχε οριστεί για την Κυριακή 5 Δεκέμβρη. Την Παρασκευή 52.000 εισιτήρια ταξίδεψαν στο Σάο Πάουλο για να διατεθούν από διάφορα σημεία πώλησης στους οπαδούς της Κορίνθιανς. Τα εισιτήρια εξαφανίστηκαν σε 3 (ΤΡΕΙΣ) ώρες! Τα υπόλοιπα διατέθηκαν σε κάποιες άλλες πόλεις αλλά και στο ίδιο το Ρίο, σε ειδικά εκδοτήρια. Λίγο τα 22 χρόνια υπομονής από τον τελευταίο τίτλο της ομάδας, λίγο οι προκλητικές δηλώσεις του προέδρου της Φλου ξεσήκωσαν τους οπαδούς της Κορίνθιανς που σαν αφηνιασμένοι έψαχναν κάθε πιθανό τρόπο για να φτάσουν στο Ριο, που απέχει κοντά στα 450 χιλιόμετρα από το Σάο Πάουλο.
Όπως είναι φυσικό, μιας και μιλάμε για μια μετακίνηση που έλαβε χώρα 40 χρόνια πριν, τα ακριβή νούμερα των οχημάτων που έκαναν τις τρεις εκείνες ημέρες τη διαδρομή Σάο Πάουλο-Ρίο δεν υπάρχουν. Υπάρχουν φυσικά αμέτρητες εκτιμήσεις που μιλάνε για περισσότερα από 500 ναυλωμένα λεωφορεία αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως οι οπαδοί ταξίδεψαν με όλους τους πιθανούς τρόπους. Κι όταν λέμε όλους, εννοούμε όλους! Με πτήσεις της γραμμής, με πτήσεις τσάρτερ, με πλοία, με τρένα, με λεωφορεία της γραμμής, με εταιρικά λεωφορεία που τις καθημερινές μετέφεραν τους εργάτες στα εργοστάσια (τα οποία δάνεισαν στους εργάτες οι ίδιες οι εταιρείες της πόλης), με νοικιασμένα βανάκια, με αυτοκίνητα, με μοτοσυκλέτες, με ωτοστόπ, με ποδήλατα (!), ακόμα και με τα πόδια για κάποια κομμάτια της διαδρομής! Κι όλα αυτά παρά το γεγονός ότι το παιχνίδι θα μεταδιδόταν κανονικά από την τηλεόραση.
Το μεγαλύτερο μέρος των εκδρομέων έφτασε στο Ρίο το Σάββατο και κατασκήνωσε κυριολεκτικά όπου βρήκε, σε παραλίες και αλάνες. Κάποιοι από αυτούς έκαναν τόσα χιλιόμετρα χωρίς να έχουν καν εισιτήριο κι έτσι κατέληξαν να ψάχνουν όλη την πόλη για απούλητα «μαγικά χαρτάκια». Ορισμένοι εξ αυτών των τρελών που έκαναν ολόκληρο ταξίδι χωρίς σίγουρη θέση στο γήπεδο ήταν τόσο απελπισμένοι που πήγαν να ζητήσουν εισιτήρια από τα γραφεία της Φλουμινένσε! Παραδόξως όλες εκείνες τις ημέρες σημειώθηκαν ελάχιστες συμπλοκές οπαδών και φασαρίες.
Η προσπάθεια της αστυνομίας να ελέγξει όλο αυτό το χαμό ονομάστηκε «Επιχείρηση Κορίνθιανς» και δεν στέφθηκε, όπως είναι λογικό, με απόλυτα επιτυχία καθώς το μποτιλιάρισμα που προκλήθηκε εκείνο το σαββατοκύριακο στην περιοχή του Ρίο έφτανε σε κάποια σημεία τα δέκα χιλιόμετρα. Η συνοικία γύρω από το Μαρακανά βάφτηκε κανονικά στα χρώματα της Κορίνθιανς και ενδεικτικό του κλίματος που επικρατούσε είναι ότι μια μέρα πριν το ματς όλα τα μαγαζιά της περιοχής είχαν ξεμείνει από αλκοόλ και τσιγάρα. Εκατοντάδες οπαδοί πήγαν στο ξενοδοχείο που διέμενε η ομάδα και την συνόδεψαν μέχρι το γήπεδο. «Ένιωθα σαν ξένος στην ίδια μου την πατρίδα» έγραψε σοκαρισμένος την άλλη μέρα στο άρθρο του στην εφημερίδα O Globo ο Νέλσον Ροντρίγκεζ, ένας από τους πιο διάσημους Βραζιλιάνους συγγραφείς και φανατικός οπαδός της Φλου.
Οι τελευταίοι εκδρομείς κατέφτασαν στο Ρίο την Κυριακή το πρωί. Οι πόρτες του Μαρακανά άνοιξαν τέσσερις ώρες πριν τη σέντρα και το γήπεδο γέμισε ασφυκτικά μέσα σε λιγότερο από δυο ώρες. Επίσημα στο γήπεδο βρισκόταν 146.043 άνθρωποι. Ανεπίσημα ο αριθμός ξεπερνούσε τις 160.000, αφού μόνο 12-13.000 υπολογίζεται πως ήταν τα παιδιά κάτω των 14 ετών που μπήκαν τζάμπα. Και αν το συνολικό νούμερο δεν είναι και τόσο τρομερό για τα δεδομένα του Μαρακανά, η εικόνα της πλευράς των φιλοξενούμενων ήταν μοναδική. Ο αριθμός φυσικά δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, ειδικά όταν μιλάμε για κερκίδες με στριμωγμένους όρθιους, αλλά σχεδόν κανένας δεν μιλάει για κάτω από 70.000 κόσμο που υποστήριζε την Κορίνθιανς! (Ενημερωτική άσχετη-σχετική σημείωση: Στην Ελλάδα υπάρχουν όλες κι όλες εφτά πόλεις με περισσότερους από 70.000 κατοίκους.) Κάποιοι τους ανεβάζουν στους 80.000 αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία. Η ιστορία είχε γραφτεί ακόμα και με την πιο συντηρητική εκτίμηση. Αυτή ήταν – και είναι ακόμα – η μεγαλύτερη μετακίνηση οπαδών στον πλανήτη. Σύμφωνα με τα αμέτρητα αφιερώματα (ανάμεσα τους κάποια ντοκιμαντέρ και τουλάχιστον ένα βιβλίο) που ακολούθησαν η εκδρομή αυτή, γνωστή πλέον ως «Invasão Corinthiana» δηλαδή η «εισβολή των Κορίνθιανς», κέρδισε και μια θέση στα ρεκόρ Γκίνες ως η μεγαλύτερη μετατόπιση ανθρώπων σε καιρό ειρήνης.
Φυσικά στο επίκεντρο όλης αυτής της τρελής ιστορίας υπήρχε και ένας αγώνας. Παρά το γεγονός ότι η Φλου είχε πολύ ανώτερη ομάδα, γεμάτη με διεθνείς παίκτες, η Κορίνθιανς κατάφερε να πάρει την πρόκριση για τον τελικό στα πέναλτι, αφού το ματς έληξε 1-1. (Για την ιστορία η Κορίνθιανς έχασε στον τελικό από την Ιντερνασιονάλ με 2-0 και οι οπαδοί της περίμεναν έναν ακόμα χρόνο μέχρι να πανηγυρίσουν επιτέλους έναν τίτλο, το Πρωτάθλημα Παουλίστα του 1977.) Κανένας δεν μπορεί να υπολογίσει πόσο βοηθάει μια ομάδα η παρουσία των φιλάθλων της αλλά δεν χρειάζεται να είσαι και υπερβολικά ρομαντικός για να σκεφτείς ότι κάποιο ρόλο θα έπαιξε στην αγωνιστική αυτή υπέρβαση το γεγονός ότι οι παίκτες της Κορίνθιανς βγήκαν να παίξουν σε μια από τις πιο επιβλητικές έδρες του κόσμου, 450 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι τους και είδαν το μισό γήπεδο να τους αποθεώνει και να τους παροτρύνει.
Ο Κάρλο Τσιπόλα και οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας
Γράφει ο Θανάσης Μπαντές
Ο Κάρλο Τσιπόλα στο δοκίμιο «Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας» από την εισαγωγή ακόμα, είναι ξεκάθαρος: «Τα ανθρώπινα όντα έχουν το προνόμιο να είναι υποχρεωμένα να υπομείνουν ένα επιπλέον φορτίο – ένα πλεόνασμα βασάνων που δημιουργούνται καθημερινά από μια ομάδα ατόμων μέσα στο ίδιο το ανθρώπινο είδος. Αυτή η ομάδα είναι πολύ πιο ισχυρή από τη Μαφία, το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα ή το διεθνή κομμουνισμό – είναι μια ανοργάνωτη και αχαρτογράφητη ομάδα που δε διαθέτει αρχηγό ή πρόεδρο, δε διέπεται από κανονισμούς και ωστόσο κατορθώνει να δρα με άψογο συντονισμό, σαν να κατευθύνεται από κάποιο αόρατο χέρι, κατά τρόπο που η δράση του κάθε μέλους συμβάλλει δραματικά στην ενίσχυση και στην αύξηση της αποδοτικότητας των δραστηριοτήτων όλων των άλλων μελών». (σελ. 18). Η ηλιθιότητα ως πανίσχυρος παγκόσμιος συνασπισμός κινείται στα όρια του ανίκητου, ακριβώς χάρη στην ανοργάνωτη και αχαρτογράφητη υπόστασή του. Γιατί το αυθόρμητο δεν έχει καμία οργανωτική ανάγκη, όταν καταφέρνει να ταυτίζεται με το αυτονόητο. Και η ηλιθιότητα είναι αυθόρμητη. Το (φαινομενικά) οργανωμένο προσωπείο του ηλίθιου είτε αυτό είναι η σοβαρότητα, είτε οι πολιτικές ιδεολογίες, είτε ο συντηρητισμός, είτε η ψευτοπρόοδος, είτε οτιδήποτε, δεν πρέπει να ξεγελά. Ο ηλίθιος κρύβεται πάντα αυθορμήτως πίσω από κάτι, γιατί αδυνατεί να προσδιορίσει από μόνος του τον εαυτό του. Γι’ αυτό και ταυτίζεται με το προσωπείο του. Δεν ανέχεται καμία αμφισβήτηση. Η επιλογή προσωπείου – σχεδόν νομοτελειακά – είναι επιβαλλόμενη από τον κοινωνικό περίγυρο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι ηλίθιοι υιοθετούν τους απολύτως ενδεδειγμένους τρόπους συμπεριφοράς. Η ευπρέπεια, η ευυποληψία και ο καθωσπρεπισμός αποτελούν ιδεολογικές παντιέρες για τον ηλίθιο. Αν όμως ο κοινωνικός μικρόκοσμος της συναναστροφής κινείται σε ιδέες μειοψηφίας, ο ηλίθιος προσκολλάται αναγκαστικά σ’ αυτές και συνήθως είναι ο φανατικότερος. Με το δικό του ιδιόμορφο τρόπο αντλεί αυτοπεποίθηση. Νιώθει ψαγμένος, διαφορετικός, υποψιασμένος, εκτός της αδαούς μάζας. Κάθε ομάδα, κοινωνική, ιδεολογική, πολιτική, καλλιτεχνική, επιστημονική κτλ, είναι καταδικασμένη να φέρει στους κόλπους της τους δικούς της ηλίθιους.
Η πιθανότητα να είναι ηλίθιο ένα συγκεκριμένο άτομο είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό αυτού του ατόμου.
Τελικώς, μ’ έναν τρόπο σχεδόν μαγικό οι ηλίθιοι συνασπίζονται. Αποτελούν μια ολότητα. Ο Νίκος Δήμου στο κείμενο «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» ταυτίζει εσφαλμένα την ηλιθιότητα με τη συντήρηση και την ευφυΐα με την πρόοδο, αλλά αντιλαμβάνεται ορθά την τάση σύμπλευσης που έχουν πάντα οι ηλίθιοι ανεξαρτήτως καταγωγής, ιδεολογικής τοποθέτησης, επαγγελματικής δραστηριότητας κλπ: «Ο συντηρητικός είναι καχύποπτος και φοβισμένος. Δεν εμπιστεύεται κανένα, δεν ανοίγεται, δεν τολμάει. Την εξυπνάδα που του λείπει, την αναπληρώνει με πονηριά» και «Οι συντηρητικοί είναι κάτι τούβλα – ο θεός να μας φυλάει! Στυλώνουν τα πόδια και κρατάνε κόντρα. Αυτό είναι το μόνο που ξέρουν. Να λένε: μη, όχι, ποτέ, έτσι τα βρήκαμε, προσοχή, κίνδυνος, όχι πειράματα, όχι ανοίγματα, φύλαγε τα ρούχα σου, κτλ. κτλ.». Η αλήθεια είναι ότι ο ηλίθιος δεν είναι κατ’ ανάγκη συντηρητικός. Μπορεί οι συντηρητικοί χώροι να έχουν ένα προβάδισμα στις προτιμήσεις των ηλιθίων (η πεπατημένη είναι ο βασικός τους μπούσουλας), αλλά ουκ ολίγοι ηλίθιοι και στους προοδευτικούς χώρους. Το σίγουρο είναι ότι στυλώνουν τα πόδια. Το προς ποια κατεύθυνση το κάνουν αυτό, είναι απλώς θέμα περιτυλίγματος. Ο Δήμου όμως, έχει δίκιο όταν λέει: «Και είναι περίεργο: ένας συντηρητικός της δεξιάς συγγενεύει περισσότερο μ’ έναν συντηρητικό της αριστεράς – παρά με έναν προοδευτικό της δικής του παράταξης». Αν αντικαταστήσουμε τις λέξεις συντηρητικός και προοδευτικός με τις λέξεις ηλίθιος και ευφυής βρισκόμαστε μπροστά σε μια επικίνδυνη αλήθεια. Οι βλάκες, με τρόπο καθαρά αντανακλαστικό, συμπορεύονται. Ενώνονται. Κι αν λάβουμε υπόψη ότι «η ισχύς εν τη ενώσει» δεν μένει παρά να φτάσουμε στην αποκρυσταλλωμένη διαπίστωση του Τσιπόλα που θέλει τους ηλίθιους να αποτελούν ομάδα πιο ισχυρή κι από τη Μαφία.
Ο Νίκος Δήμου είναι καταλυτικός: «Εδώ πρέπει να θυμηθούμε το παλιό ρητό: “η ισχύς εν τη ενώσει”. Ενώ οι έξυπνοι είναι ατομικιστές – οι βλάκες, που δεν εμπιστεύονται τον εαυτό τους, βρίσκουν και άλλους “συναδέλφους” και οργανώνονται. Αισθάνονται ασφαλείς μόνο σαν ομάδα. Δημιουργούν ένα συμπαγές τείχος πάνω στο οποίο προσκρούουν όλες οι προσπάθειες των έξυπνων. Οι κουτοί δικτυώνονται από γραφείο σε γραφείο, από υπηρεσία σε υπηρεσία, από υπουργείο σε υπουργείο. Γράφουν τους νόμους, τις διατάξεις και δεν αφήνουν τίποτα να περάσει που να μην είναι κατανοητό σ’ αυτούς – δηλαδή βλακώδες. Διευθύνουν τους κομματικούς μηχανισμούς (κι αυτή γραφειοκρατία είναι). Οι κουτοί οργανώνουν παντού τη λογοκρισία, την αστυνόμευση, την προπαγάνδα». Ο συνασπισμός των ηλιθίων που τελικά καταφέρνει να κυριαρχεί διεισδύοντας στους πιο νευραλγικούς μηχανισμούς της κοινωνίας είναι η επιβεβαίωση του Πρώτου Βασικού Νόμου της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας, όπως διατυπώνεται από τον Τσιπόλα: Πάντα και νομοτελειακά όλοι υποτιμούν τον αριθμό των ηλίθιων ατόμων που κυκλοφορούν στην κοινωνία. Η υποτίμηση της πληθώρας των ηλιθίων δίνει την ψευδαίσθηση ότι όλα βαίνουν προς το καλό, ότι τίποτε δεν μπορεί να αντισταθεί στην ανθρώπινη ευφυΐα. Κι εδώ ακριβώς βρίσκονται οι ρίζες της τραγωδίας, αφού με την λανθασμένη εκτίμηση του αριθμητικού μεγέθους – κι ως εκ τούτου της ισχύος – των ηλιθίων διαπιστώνεται εν τέλει ότι η κοινωνία καπελώνεται αναπόδραστα απ’ αυτούς. Οι θέσεις κλειδιά έχουν καταληφθεί, οι αποφάσεις έχουν παρθεί. Τα πάντα τείνουν στο αμετάκλητο.
Και το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, αν αναλογιστούμε το Δεύτερο Βασικό Νόμο της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας: Η πιθανότητα να είναι ηλίθιο ένα συγκεκριμένο άτομο είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό αυτού του ατόμου. Ο Τσιπόλα αναφέρεται κυρίως στα εξωγενή χαρακτηριστικά του ατόμου, επικαλούμενος τη δύναμη της φύσης, που όπως διατηρεί συγκεκριμένες αναλογίες ανάμεσα στα αρσενικά και τα θηλυκά, έτσι διατηρεί και το ίδιο ποσοστό ηλιθιότητας ανάμεσα στους ανθρώπους. Η φύση δε λειτουργεί ρατσιστικά. Επιφυλάσσει τις ίδιες πιθανότητες ηλιθιότητας και στους Εσκιμώους και στους Ασιάτες και στους Ευρωπαίους και σ’ όλους. Ο παράγων μορφωτικό επίπεδο που επηρεάζει τους δείκτες της ευφυΐας, αφήνει τον Τσιπόλα ασυγκίνητο. Δίνοντας στο ποσοστό των ηλιθίων την ονομασία η επικαλείται την προσωπική του σπουδή μέσα στα πανεπιστήμια: «Ο πληθυσμός τους μπορεί να διαχωριστεί σε πέντε βασικές ομάδες: τους εργάτες, που δουλεύουν με μεροκάματο και κάνουν χειρωνακτικές εργασίες, τους καταρτισμένους υπαλλήλους, τους φοιτητές, το διοικητικό προσωπικό και τους καθηγητές. Κάθε φορά που εξέταζα τους εργάτες, ανακάλυπτα ότι ένα κλάσμα η του πληθυσμού τους ήταν ηλίθιοι. Καθώς η τιμή του η ήταν μεγαλύτερη απ’ όσο περίμενα (Πρώτος Νόμος), και συντασσόμενος με την επικρατούσα αντίληψη, αρχικά θεώρησα πως ο αποκλεισμός, η φτώχεια και η έλλειψη εκπαίδευσης ευθύνονταν γι’ αυτό. Όμως, ανεβαίνοντας τα σκαλιά της κοινωνικής ιεραρχίας, ανακάλυψα πως το ίδιο ποσοστό υπήρχε και μεταξύ των ειδικευμένων υπαλλήλων και των φοιτητών. Ακόμη πιο εντυπωσιακά ήταν τα αποτελέσματα στην ομάδα των καθηγητών. Είτε εξέταζα ένα μεγάλο πανεπιστήμιο ή ένα μικρό κολλέγιο, ένα φημισμένο ίδρυμα ή ένα άσημο, ανακάλυπτα πως το ίδιο κλάσμα η του πληθυσμού των καθηγητών ήταν ηλίθιοι». (σελίδες 30 – 31).
Σκίτσο του Αλτάν
Φυσικά δεν μπορούμε να εκλάβουμε τον Τσιπόλα ως επιστημονικό ντοκουμέντο, αφού ούτε τον τρόπο έρευνάς του εξηγεί, ούτε τα πανεπιστήμια που ερεύνησε αναφέρει, ούτε καν ποιο ακριβώς είναι αυτό το ποσοστό η. Όμως, μη βιαστεί κανείς να πει ότι αυτές είναι οι αστικές θεωρίες που απαξιώνουν την εκπαίδευση ανάγοντας τα πάντα στη φύση, για να συγκαλύψουν τον άδικο εκπαιδευτικό αποκλεισμό που δήθεν δεν επηρεάζει τη νοητική ανάπτυξη του ανθρώπου, γιατί ο Τσιπόλα είναι ο απόλυτος αρνητής όλων των αστικών κατοχυρώσεων του κοινωνικού κύρους, αφού καμία αστική περγαμηνή – μορφωτικό επίπεδο, πολιτικό ή στρατιωτικό αξίωμα, πνευματικό ή καλλιτεχνικό βραβείο, κτλ. – δεν αποτελεί εγγύηση ευφυΐας. (Θα λέγαμε ότι κατακρημνίζει όλες τις καθιερωμένες αστικές αξίες). Ο Τσιπόλα είναι ηλίου φαεινότερο ότι παίζει. Όμως μέσα απ’ αυτή την παιχνιδιάρικη διάθεσή του ερχόμαστε κατάφατσα με μια αμείλικτη πραγματικότητα. Οι ηλίθιοι μπορούν να παρεισφρήσουν παντού, δεν υπάρχει κανένας κοινωνικός μηχανισμός που να μπορεί να τους εμποδίσει κι – ως εκ τούτου – όλοι είναι παντελώς απροστάτευτοι απέναντί τους. Κι όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι, ακόμη και οι ίδιοι οι ηλίθιοι, που πολλές φορές αποδεικνύονται καταστροφικοί και για τον εαυτό τους. Γιατί ο Τρίτος Βασικός Νόμος της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας δεν αφήνει περιθώρια για παρανοήσεις: Ηλίθιος ονομάζεται το άτομο που οι πράξεις του προκαλούν ζημιές σε ένα άλλο άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων, χωρίς το ίδιο να αποκομίζει κέρδη, ενώ πιθανά να υφίσταται ακόμη και ζημιές.
Υπό αυτή την έννοια, η απόλυτη κακία, που μόνο ως ανιδιοτελής πρόκληση συμφοράς μπορεί να εκληφθεί, δεν είναι παρά η πιο ξεκάθαρη απόδειξη της ηλιθιότητας. Γιατί ο επαγγελματίας κακοποιός, που από θέση αρχής προξενεί συμφορές, τουλάχιστον καρπώνεται προσωπικά ως όφελος το αντίτιμο της συμφοράς που προξένησε. Ο έξυπνος κακοποιός είναι αυτός που με τη δυνατότερο μικρότερη συμφορά εξοικονομεί τεράστιο προσωπικό κέρδος. Ο ηλίθιος κακοποιός είναι αυτός που με τη μέγιστη συμφορά πετυχαίνει πενιχρά κέρδη. (Ο κακοποιός που ληστεύει με μαχαίρι τη γιαγιά στη στάση, ρισκάροντας πολλά χρόνια φυλακή για ένα εικοσάευρω, είναι πέρα για πέρα ηλίθιος). Ο ζηλόφθων, ο κομπλεξικός, αυτός που επιθυμεί τη συμφορά του άλλου μόνο και μόνο ως ηθική ικανοποίηση της κατωτερότητάς του, είναι ο πιο αφιλοκερδής – υλικά τουλάχιστον – κακός. Η συναισθηματική του ανταγωνιστικότητα μετατρέπεται σε πνευματική αναπηρία, αφού, σχεδόν μαθηματικά, τον οδηγεί σε ανόητες συμπεριφορές. Αναμφισβήτητα, κατατάσσεται σε περίοπτη θέση ανάμεσα στους ηλίθιους, όσο μορφωμένος ή καταξιωμένος ή πετυχημένος κι αν είναι. Ο Τσιπόλα αναφέρει ότι το ποσοστό ηλιθιότητας η παραμένει σταθερό ακόμη κι ανάμεσα στους κατόχους Νόμπελ. Και φυσικά, δεν πρέπει να μας διαφύγει η κατηγορία των εντελώς ηλίθιων, των ανθρώπων που προξενούν ανυπολόγιστες ζημιές χωρίς να το παίρνουν χαμπάρι. Αυτό το είδος μπορεί να διέπεται και από καλοκαγαθία. Είναι η αριστοκρατία της ηλιθιότητας. Είναι οι άνθρωποι που υποχρεώνουν τον Τσιπόλα να διατυπώσει τον Πέμπτο Βασικό Νόμο της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας: Ο ηλίθιος άνθρωπος είναι το πιο επικίνδυνο είδος ανθρώπου. Και ο νόμος αυτός έχει και πόρισμα: Ο ηλίθιος άνθρωπος είναι πιο επικίνδυνος από τον κακοποιό. Αν παραδεχτούμε ότι επικίνδυνος είναι αυτός απ’ τον οποίο δεν ξέρουμε πώς να φυλαχτούμε, ο Τσιπόλα έχει δίκιο. Αν σκεφτούμε όμως ότι ακόμη πιο επικίνδυνος είναι ο άνθρωπος από τον οποίο δεν γνωρίζουμε ότι κινδυνεύουμε, ο νόμος του Τσιπόλα παίρνει διαστάσεις αιώνιου αποφθέγματος. Ο ηλίθιος είναι ένας πραγματικός δημόσιος κίνδυνος, πράγμα που οι ευφυείς δεν θα συνειδητοποιήσουν ποτέ, όπως επιβεβαιώνει ο Τέταρτος Βασικός Νόμος της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας: Οι μη ηλίθιοι άνθρωποι πάντα υποτιμούν την καταστροφική ισχύ των ηλίθιων ατόμων. Συγκεκριμένα, οι μη ηλίθιοι άνθρωποι συνέχεια παραβλέπουν πως η συναναστροφή και/ή ο συγχρωτισμός με ηλίθια άτομα απαρέγκλιτα αποδεικνύεται μοιραίο λάθος, ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή, την τοποθεσία και τις συνθήκες.
Ηλίθιος ονομάζεται το άτομο που οι πράξεις του προκαλούν ζημιές σε ένα άλλο άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων, χωρίς το ίδιο να αποκομίζει κέρδη, ενώ πιθανά να υφίσταται ακόμη και ζημιές.
Η υποτίμηση του ηλίθιου είναι σχεδόν νομοτελειακή, αφού, επί της ουσίας, αποτελεί συγκοινωνούν δοχείο με το δυσδιάκριτο. Ο σύγχρονος πολιτισμός της ομοιοποίησης των ανθρώπων είναι το τέλειο καμουφλάζ του ηλίθιου. Μέσα στο πλαίσιο της καθορισμένης κοινωνικής συμπεριφοράς – που περιλαμβάνει τις επαγγελματικές ασχολίες, την κοινώς αποδεκτή ενδυμασία, την καλουπωμένη ευγένεια, ακόμη και τις διατροφικές συνήθειες – ο βλάκας κρύβεται υπέροχα, ως πραγματικός χαμελέων. Ο κουστουμαρισμένος ηλίθιος που μοστράρει πίσω απ’ το μεγάλο γραφείο είναι ακαταμάχητος. Ο Χαριτόπουλος στο «Εγχειρίδιο Βλακείας» τα λέει έξω απ’ τα δόντια: «Ο πολιτισμός ευνοεί το βλάκα. Στην πρωτόγονη κατάσταση τα πράγματα ήταν απολύτως ξεκαθαρισμένα. Αυτόν που αργούσε να καταλάβει γιατί τρέχουν οι άλλοι τον είχε αρπάξει η αρκούδα. Στην εποχή μας ο κάθε καθυστερημένος μπορεί να είναι κυβερνητικό στέλεχος ή αυτός που σε έχει ναρκωμένο στο χειρουργικό κρεβάτι. Οι τεχνικές και διοικητικές υποδομές που δημιουργήθηκαν με τη γιγάντωση των κοινωνιών άφησαν μεγάλα περιθώρια να καταλαμβάνουν υψηλές θέσεις στην κοινωνική κλίμακα και κάθε λογής σπουδαγμένοι φελλοί. Έτσι καλύπτεται μια πραγματική ανάγκη όχι μόνο γιατί οι έξυπνοι δεν επαρκούν ή δεν σπουδάζουν όλοι, αλλά και γιατί οι πιο ανεξάρτητοι από αυτούς προτιμούν να στρέφονται σε περισσότερο ελεύθερες και δημιουργικές ασχολίες από το να εγκλωβιστούν σε ένα στεγνό επαγγελματικό χώρο. Για ορισμένα ελεύθερα πνεύματα είναι προτιμότερο να ανοίξουν μπαράκι σε κάποιο νησί παρά να κλειστούν με κοστουμιά, τσάντα και γυαλί απ’ το πρωί ως τη νύχτα στην πολυεθνική». (σελίδες 67 – 68).
Ο ευφυής που υποτιμά το βλάκα, θεωρώντας δεδομένη την προσωπική του υπεροχή λόγω πνευματικής ανωτερότητας, δεν είναι ευφυής. Ο ευφυής οφείλει να γνωρίζει το ανίκητο του βλάκα. Ο ευφυής οφείλει να μη συμπεριφέρεται αλαζονικά. Η υποτίμηση του βλάκα έγκειται κυρίως στην αδιαφορία για τον εντοπισμό του. Ο ευφυής, αν αρχίσει να αναλώνεται με το διαρκές ξεψάχνισμα των ανθρώπων για τον εντοπισμό του βλάκα, πέρα από το χάσιμο του χρόνου του, αναγκαστικά θα γίνει καχύποπτος και πονηρός, θα αποκτήσει δηλαδή ξεκάθαρα συμπτώματα βλακείας, καθότι «όποιος μπλέκεται με τα πίτουρα τον τρων οι κότες». Ο ευφυής, αν θέλει να παραμείνει ευφυής, οφείλει να προσπεράσει το βλάκα. Αν πάλι ο ευφυής πρέπει να ανταγωνιστεί το βλάκα, ας πούμε σε μια επαγγελματική προαγωγή, είναι σχεδόν αδύνατο να τον νικήσει, αφού ο βλάκας είναι διατεθειμένος να χρησιμοποιήσει μέσα – γλειψίματα, τραπεζώματα, ρουφιανιές, κλπ – που ο ευφυής αδυνατεί να παρακολουθήσει. Μοιραία ή πρέπει να κάνει τα ίδια, δηλαδή να συμπεριφερθεί σαν ηλίθιος ή να αποσυρθεί. Η παραίτηση του ευφυή είναι μονόδρομος κι αυτή ακριβώς είναι η ήττα (τουλάχιστο σε κοινωνικό επίπεδο) που μοιραία μετατρέπεται σε απαξίωση, δηλαδή υποτίμηση, ως στοιχειώδης μηχανισμός άμυνας, ο οποίος όμως έχει ξεκάθαρες ρεαλιστικές βάσεις (δεν είναι μόνο παρηγοριά), αφού ο ευφυής μπορεί να χάνει τη θέση, αλλά διασώζει τον εαυτό του. Η ηλιθιότητα καταπολεμάται μόνο με ηλιθιότητα. Αν οι ευφυείς αποφασίσουν να εξοβελίσουν τους βλάκες πρέπει να γίνουν και οι ίδιοι βλάκες. Όμως, μια κοινωνία αποκλειστικά ηλιθίων δεν μπορεί να υπάρξει. Η έννοιες ευφυΐα και ηλιθιότητα είναι καταδικασμένες να συνυπάρχουν, αφού η καθεμία νοηματοδοτείται μόνο μέσα από την άλλη και η εξαφάνιση της μιας αποτελεί την αυτόματη εξαφάνιση και της άλλης. Κι αυτός είναι ένας ακόμη νόμος που καθιστά την ηλιθιότητα ανίκητη.
Κάρλο Τσιπόλα «Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας», εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, Αθήνα 2012
Διονύσης Χαριτόπουλος «Εγχειρίδιο Βλακείας», εκδόσεις ΤΟΠΟΣ, Αθήνα 2008
Το κείμενο του Νίκου Δήμου «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή κειμένων του Νίκου Δήμου που φέρει τον τίτλο «Οι Έλληνες», εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, Αθήνα 1981
Αυτό που συμβαίνει με τον αθλητισμό στην Ελλάδα και ιδιαίτερα με το ποδόσφαιρο, σε κάθε μορφή του, να το χρησιμοποιούν ως όχημα δηλαδή για την επίτευξη στόχων που ουδεμία σχέση έχουν με αθλητισμό, ορισμένοι και αρκετοί μάλιστα, πάντοτε μου την έδινε. Με νευρίαζε και με έκανε να αποτραβιέμαι. Κι όσες φορές επιχείρησα να μην βλέπω τις ασχήμιες παρά μόνο τις ομορφιές, δεν άντεξα για πολύ γιατί οι ασχήμιες είναι πολλές και οι ομορφιές είναι λίγες. Ευχαριστώ πολύ, δεν θα πάρω..
Κάθε προσπάθεια που κάνουμε στη ζωή, μπαίνει στη ζυγαριά της ασφάλειας. Αφήνουμε όνειρα και φιλοδοξίες για να ζήσουμε το λίγο του τώρα. Και μία στιγμή, ξυπνάμε στο μέλλον μετανιώνοντας για ό,τι δεν έχουμε ζήσει στο παρελθόν.
Ερχομάστε στη ζωή με κλάματα, ζητώντας ασφάλεια και φροντίδα. Καθώς μεγαλώνουμε και νιώθουμε ασφαλείς επιδιώκουμε να εξελιχθούμε, να πετύχουμε τους στόχους μας, έχοντας πάντα στην ψυχή και το μυαλό μας την αίσθηση ασφάλειας. Παρατηρούμε τους άλλους ανθρώπους δίπλα μας, τα μοτίβα τους, τις συνήθειές τους, τις αντιδράσεις τους και αρχίζουμε να λαξεύουμε τις φιλοδοξίες και τα όνειρά που κάνουμε. Με άλλα λόγια, προσαρμοζόμαστε στους κανόνες και τις κοινωνικές νόρμες.
Σταδιακά, αρχίζουμε να καθορίζουμε την περίμετρο της ασφάλειάς μας. Οι επιδιώξεις μας φιλτράρονται πλέον μέσα από μία προσωπική πράξη κόστους οφέλους, ακολουθούμε τις προσταγές του περιβάλλοντος και επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συνήθειες καθημερινά. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας υπάρχει η επιθυμία για κάτι καλύτερο, κάτι νέο, κάτι διαφορετικό, όμως όταν έρχεται η ώρα να το βάλουμε κάτω και να το κάνουμε πράξη, η ελευθερία μας σταματά και κάνει την εμφάνισή του το αυτοσαμποτάζ.
Μας πιάνει ένας δισταγμός για το προχώρημα, μία αντίσταση στη διαφοροποίηση και βάζουμε μία φοβική βάση για την αλλαγή μας. Το μέλλον είναι άγνωστο, δεν προσφέρει ασφάλεια και το οικείο, το παρελθοντικό έρχεται να μας συμπονέσει. Αν είχε λόγια θα έλεγε: «Που να πηγαίνεις τώρα εκεί πέρα, αφού αυτό δεν είναι για σένα. Κάτσε εδώ σε αυτό που γνωρίζεις και άσε τα αυτά για τους άλλους».
Με αυτόν τον τρόπο και χωρίς να το συνειδητοποιούμε φυσικά, έχουμε σαμποτάρει οι ίδιοι κάθε προσπάθεια πριν την κάνουμε.
Η αέναη συνήθεια που γίνεται βίωμα
Η περιγραφή μπορεί να φαίνεται κατανοητή, αναπτύσσεται όμως περίπλοκα μέσα στην εγγενή ευελιξία της ανθρώπινης υπόστασης. Στο βιβλίο τους “Η κοινωνική κατασκευή της πραγματικότητας” (εκδόσεις Νήσος, 2003), οι Berger και Thomas, αναφέρονται σε αυτή την αέναη και πολλές φορές ανόητη, επανάληψη της καθημερινότητας μας: Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, υπόκειται στη συνήθεια. Κάθε συχνά επαναλαμβανόμενη πράξη γίνεται μέρος ενός μοτίβου, και μπορεί έτσι να αναπαραχθεί με μία οικονομία προσπάθειας και ταυτόχρονα, ακριβώς για αυτό, να γίνει κατανοητή από τον εκτελεστή της ως το μοτίβο εκείνο… Το ‘άντε πάλι’ γίνεται τώρα ‘έτσι γίνονται αυτά τα πράγματα’”.
Το υποκειμενικό εξελίσσεται σε πάγια αντικειμενικότητα, ώστε να επαναλαμβάνεται καθημερινά, ενισχύοντας την ασφάλεια του ανθρώπου, χωρίς να χρειάζεται να αναπτυχθεί και να εξερευνήσει. Η συνέπεια αυτού του είναι ότι Υπάρχει μία τάση να συνεχίζουμε όπως πριν… Αυτό σημαίνει πώς οι θεσμοί μπορούν να διατηρούνται ακόμα και όταν… έχουν χάσει την αρχική τους λειτουργικότητα. Κάνουμε ορισμένα πράγματα όχι επειδή είναι αποτελεσματικά, αλλά επειδή είναι σωστά.
Η ασφάλεια είναι η κύρια διάσταση του σαμποτάζ του προχωρήματος μας, οι ρίζες ενός δέντρου που δεν είναι ορατές και οι οποίες δουλεύονται σε βάθος στη θεραπεία.
Ο κορμός και τα κλαδιά του δέντρου, είναι ορατά στη σκέψη και τη συμπεριφορά μας. Είναι οι πιο φανερές πτυχές του αυτοσαμποτάζ που έχουν κάτι να σας πουν:
Σαμποτάρετε τον εαυτό σας γιατί αδυνατείτε να δείτε τα λάθη σας: Αν ρωτήσετε ποτέ τους φίλους σας, για ποιο λόγο απέτυχαν σε μία επαγγελματική προσπάθεια ή σε μία σχέση, οι απαντήσεις που θα πάρετε θα αφορούν συνήθως τους άλλους χωρίς να αναφερθούν στα δικά τους λάθη. Ο λόγος είναι ότι δυσκολεύεστε τρομακτικά να διακρίνετε τη δική σας ευθύνη, γιατί διαφορετικά θα κλονιστεί η αυτοαξία σας. Οι ανασφαλείς άνθρωποι δυσκολεύονται πολύ να κοιτάξουν στον εαυτό τους γιατί δεν αντέχουν να παραδεχθούν ότι κάνουν λάθη. Το σημαντικό βήμα γίνεται όταν το κίνητρό σας, σάς επιτρέπει να αντέξετε να κάνετε αυτοαξιολόγηση και να διαπιστώσετε τι λάθη κάνετε, σε τι οφείλονται και πώς μπορείτε να πετύχετε αυτό που θέλετε.
Θέτετε υπερβολικές προσδοκίες: η δικτατορία του τέλειου, σας κυβερνά τυραννικά. Οτιδήποτε θέλετε να πετύχετε, δεν θα είναι ποτέ αρκετό γιατί πάντα θα έχει να συγκριθεί με κάτι ακόμη πιο μεγάλο, που ζει στη φαντασία σας και σας προτρέπει να το φτάσετε. Το μικρό βήμα που χρειάζεται να γίνει για την έναρξη της πορείας, δεν γίνεται ποτέ καθώς καταπίνεται από τη μεγαλομανεία του τελικού στόχου. Οι ρεαλιστικές προσδοκίες που θα τεθούν, είναι βοηθητικές ως προς την κατανόηση του στόχου, τις δυνατότητες, το χρονικό διάστημα και τον τρόπο επίτευξης του.
Πιστεύετε ότι δεν είστε ακόμη έτοιμοι για να το κάνετε: Να σας πω μία αλήθεια: δεν θα είστε ποτέ έτοιμοι να ξεκινήσετε, αν περιμένετε να νιώσετε έτοιμοι. Η απόλυτη ετοιμότητα είναι ένας μύθος που διατηρείτε μέσα μας και σας απαγορεύει να προχωρήσετε. Πρόκειται για φωνές από το παρελθόν που σας βάζουν σε ένα συγκεκριμένο καλούπι, το οποίο πρέπει να σπάσετε στο παρόν, για να πετύχετε στο μέλλον αυτό που θέλετε. Αφήστε λοιπόν την απόλυτη ετοιμότητα για μετά, δεν έχει έρθει ακόμη η ώρα της. Το πρώτο, μικρό βήμα απαιτεί κυρίως μία σχετική οργάνωση και μία εμπιστοσύνη στον εαυτό. Όπως ακριβώς όταν πρωτομάθατε να κολυμπάτε: πρώτα θεωρητικά, μετά με βοήθεια, στη συνέχεια στα ρηχά και μετά ανοιχτήκατε στα βαθιά.
Δεν πιστεύετε ότι είστε άξιοι να κάνετε αυτό που θέλετε: Η έννοια της αυτοαξίας, καλλιεργείται από την παιδική ηλικία και αντανακλά στην ενήλικη ζωή. Αν βλέπετε τον εαυτό σας ως ανίκανο, τεμπέλη και άχρηστο σίγουρα δεν μπορείτε να προχωρήσετε στην επόμενη φάση της ζωής σας. Όλα τα καλά, γίνονται μόνο στους άλλους, οι άλλοι είναι πιο ικανοί και εσείς έχετε υιοθετήσει για τον εαυτό σας να ζήσετε μία ζωή που άλλοι έχουν επιλέξει για εσάς. Μήπως ήρθε η ώρα να δώσετε πια εσείς την αξία που θέλετε στον εαυτό σας και να μην αφήνετε να σας προσδιορίζουν οι άλλοι;
Επικεντρώνεστε συνέχεια στο αρνητικό: η αρνητική σκέψη έχει μία έλξη, καθώς σας απαλλάσει από την ευθύνη της υπέρβασης. Έχει μία παιδικότητα που υπαγορεύει συνεχώς ότι τα πράγματα είναι άσχημα, οι συνθήκες είναι απαγορευτικές και είστε μόνοι και αβοήθητοι. Το εύκολο σενάριο, είναι το φοβικό: αν προχωρήσετε, θα αποτύχετε. Ποιος το ορίζει όμως αυτό; Οι εμπειρίες σας, οι σκέψεις σας, η αυτοεικόνα σας; Πώς είστε σίγουροι τι θα γίνει στο μέλλον όμως; Η καταστροφολογία οφελεί μόνο το αυτοσαμποτάζ. Υπάρχουν όμως και πιθανότητες επιτυχίας οι οποίες έχουν το ίδιο ακριβώς ποσοστό, για αυτό χρειάζεται να τις βάλετε σε μία ρεαλιστική βάση και να τις αποδεχθείτε. Ποτέ το θετικό δεν είναι τρομακτικό.
Όλα τα παραπάνω, με βάση την (αν)ασφάλεια, έχουν μόνο ένα στόχο: να σας κρατήσουν στο ίδιο σημείο, γατζωμένους γερά σε οικογενειακά μοτίβα που άλλοι έχουν καθορίσει για εσάς. Σας κρατούν στην ίδια θέση γιατί σαμποτάρουν την ενηλικίωσή σας. Προσφέρουν έναν προσωρινό πλούτο που ηδονίζει αλλά στην πορεία δημιουργούν μεγάλο χρέος…
Μπείτε να διαχωρίσετε τις σκέψεις της ανασφάλειας και την πορεία που θέλετε να έχετε στη ζωή σας. Ανακαλύψτε τι κρύβεται στις ρίζες του δέντρου της ασφάλειας και δουλέψτε θεραπευτικά τα κλαδιά του δέντρου. Δώστε νόημα σε αυτό που κάνετε, βήμα βήμα, χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις, κάθε μεγάλη αλλαγή έρχεται μετά από μικρά προσεκτικά βήματα, τίποτα δεν αλλάζει μαγικά και μόνο του. Θυμηθείτε: σε αυτή την πορεία, εσείς είστε που παίρνετε τις αποφάσεις της ζωής σας.
Στο δέκατο κεφάλαιο του Δρόμου προς τη δουλεία με τίτλο “Γιατί οι χειρότεροι φτάνουν στην κορυφή”, ο Hayek συνεχίζει να μας προειδοποιεί για τους κινδύνους των σχεδιασμένων οικονομικών, αλλά με κάπως διαφορετική προσέγγιση απ’ ό,τι στα προηγούμενα κεφάλαια του βιβλίου. Σ’ αυτό το νέο πεδίο, βλέπουμε ότι ο Hayek όχι μόνο εντοπίζει οικονομικά προβλήματα, αλλά και εξετάζει και την ίδια φύση της εξουσίας. Συγκεκριμένα, εξετάζει το πώς οι ολοκληρωτιστές καταφέρνουν να ανέρχονται στην εξουσία και να υποβάλλουν ολόκληρους πληθυσμού στον απόλυτο δεσποτισμό.
Το συναρπαστικό στις προειδοποιήσεις που διατυπώνει ο Hayek σ’ αυτό το κεφάλαιο είναι το γεγονός ότι αυτές γράφτηκαν σε μια εποχή που ο κόσμος προσπαθούσε απεγνωσμένα να καταλάβει τι ακριβώς είχε μόλις συμβεί στη Γερμανία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Hitler και το Τρίτο Ράιχ ήταν πολύ πρόσφατα στη συνείδηση ολόκληρης της ανθρωπότητας, γεγονός που έκανε τις προειδοποιήσεις του Hayek εξαιρετικά επίκαιρες.
Ο κόσμος ήταν αποφασισμένος να μην αφήσει ποτέ ξανά αυτό το κακό να μπολιάσει τον ανθρώπινο πολιτισμό, όμως όπως προειδοποιούσε ο Hayek, αυτό δεν προϋποθέτει απλώς να διασφαλίσουμε ότι στα δημόσια αξιώματα θα εκλέγονται “καλοί” άνθρωποι, αλλά ότι ο ολοκληρωτισμός θα απορρίπτεται σε όλα τα πεδία – το πολιτικό, το κοινωνικό και οποιοδήποτε άλλο μπορούμε να φανταστούμε.
Τρεις λόγοι
Οι πιο διαβόητοι δικτάτορες της Ιστορίας δεν ανήλθαν στην εξουσία τυχαία. Και σ’ αυτό το κεφάλαιο του βιβλίου του, ο Hayek εξηγεί γιατί οι χειρότεροι άνθρωποι καταλήγουν να κατέχουν την πολιτική εξουσία και γιατί, για να παραφράσουμε τον Λόρδο Άκτον, η απόλυτη εξουσία πάντα διαφθείρει απόλυτα.
Ο Hayek εξηγεί: “Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι που μια τέτοια πολυάριθμη και ισχυρή ομάδα με σχετικά ομοιογενείς απόψεις δεν θα έχει ως μέλη της τα καλύτερα, αλλά αντίθετα τα χειρότερα στοιχεία της εκάστοτε κοινωνίας. Με τα δικά μας κριτήρια, οι αρχές βάσει των οποίων θα σχηματιστεί αυτή η ομάδα είναι σχεδόν ολοκληρωτικά αρνητικές”
Ως προς τον πρώτο λόγο, επισημαίνει: “Εν πρώτοις είναι μάλλον αλήθεια ότι κατά κανόνα όσο ανώτερη εκπαίδευση και νοημοσύνη έχουν τα άτομα, τόσο περισσότερο διαφοροποιούνται οι απόψεις και οι προτιμήσεις τους και τόσο λιγότερο πιθανό είναι να συμφωνήσουν ως προς μια συγκεκριμένη ιεραρχία αξιών. Εξ αυτού προκύπτει πως, αν θέλουμε να βρούμε έναν υψηλό βαθμό ομοιογένειας και ομοιομορφίας τις απόψεις, θα πρέπει να κατέλθουμε στις περιοχές του χαμηλότερου κοινωνικού και διανοητικού επιπέδου όπου επικρατούν τα πιο πρωτόγονα και ‘κοινά’ ένστικτα και οι προτιμήσεις”
Και αυτό ακριβώς συνέβη στη Γερμανία πριν την άνοδο του Τρίτου Ράιχ.
Ο Hayek συνεχίζει: “Είναι σαν ο χαμηλότερος κοινός παρονομαστής να ενώνει το μεγαλύτερο αριθμό των ανθρώπων”.
Αφού η γερμανική οικονομία αποδεκατίστηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα οικονομικά δεινά ήταν ο δεσμός που ένωσε όλους τους Γερμανούς. Μπορεί να μην είχαν κάτι άλλο κοινό πέρα από αυτό το στοιχείο, αλλά αυτό είχε αρκετή σημασία ώστε να επηρεάσει την καθημερινή ζωή όλων των Γερμανών.
Πέρα από τις οικονομικές δυσκολίες που έφερε ο υπερπληθωρισμός της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ο “volk” είχε ακόμη ένα κοινό στοιχείο: Ήταν όλοι Γερμανοί. Και από αυτό παρήχθη μια προπαγανδιστική εκστρατεία που κεφαλαιοποιούσε αυτές τις λίγες ομοιότητες προκειμένου να ενώσει τον γερμανικό λαό σε έναν σκοπό: το Τρίτο Ράιχ.
Εξετάζοντας τον δεύτερο λόγο του, ο Hayek υπογραμμίζει: “Εδώ έρχεται η δεύτερη αρνητική αρχή επιλογής: ο ηγέτης θα μπορέσει να κερδίσει την υποστήριξη όλων των εύπιστων και αφελών που δεν έχουν δικές τους ισχυρές πεποιθήσεις αλλά είναι έτοιμοι να αποδεχθούν ένα έτοιμο σύστημα αξιών αρκεί να αυτό να τρυπήσει τα αυτιά τους με αρκετή δύναμη και συχνότητα. Αυτοί που οι αόριστες και ατελώς διαμορφωμένες ιδέες τους εύκολα επηρεάζονται και που τα πάθη και τα συναισθήματά τους εύκολα εγείρονται θα γεμίσουν το ολοκληρωτικό κόμμα”.
Ο γερμανικός λαός είχε εξαντληθεί μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως και ο υπόλοιπος πλανήτης, η γερμανική οικονομία είχε ήδη δεχθεί τα δημοσιονομικά πλήγματα που συνεπάγονται τα κόστη ενός μακρόχρονου πολέμου. Οι Γερμανοί ήθελαν ευημερία και θα την έπαιρναν με όποιο τρόπο τους προσφερόταν αρκεί να σημαίνει μια εγγύηση ότι θα έχουν φαγητό στο τραπέζι τους.
Από την άλλη, μόλις είχαν βγει από έναν πόλεμο. Γυναίκες είχαν μείνει χήρες, άνδρες είχαν χάση τα μέλη τους και το ηθικό βρισκόταν σε ιστορικό χαμηλό καθώς ολόκληρος ο πλανήτης έδειχνε με το δάχτυλο τη Γερμανία.
Όταν ο Joseph Goebbels ανέλαβε το έργο να χειραγωγήσει τον γερμανικό λαό όχι μόνο στην υποταγή αλλά και στον πλήρη φανατισμό, ήξερε ακριβώς τι να κάνει: να ενώσει τον λαό σε έναν κοινό σκοπό και να τους κατευθύνει προς ένα επιθυμητό τέλος. Ήξερε επίσης ότι μια καλή προπαγανδιστική εκστρατεία χρειάζεται την επανάληψη κάποιων συνθημάτων και ρητορικής ξανά και ξανά μέχρι αυτά να γίνουν δεύτερη φύση των ανθρώπων, όπως εξηγεί παραπάνω ο Hayek.
Ο Hitler και οι οπαδοί του, χρησιμοποιώντας μια πανέξυπνη προπαγανδιστική εκστρατεία που εκμεταλλευόταν τα συναισθήματα όλων των Γερμανών στο κλίμα του απόηχου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατάφεραν να εξαπατήσουν ένα ολόκληρο έθνος.
Το πραγματικό όμως διαβολικά ευφυές στοιχείο της προπαγανδιστικής εκστρατείας του Τρίτου Ράιχ ήταν η χρήση ενός κοινού εχθρού που ολόκληρος ο πληθυσμός μπορούσε να ρίξει το φταίξιμο. Αυτό μας φέρνει στον τρίτο λόγο του Hayek που οι χειρότεροι φτάνουν στην κορυφή:
“Εδώ εισέρχεται το τρίτο και ίσως σημαντικότερο αρνητικό στοιχείο της επιλογής. Φαίνεται να είναι σχεδόν νόμος της ανθρώπινης φύσης πως είναι ευκολότερο οι άνθρωποι να συμφωνήσουν σε ένα αρνητικό πρόγραμμα – στο μίσος έναντι ενός εχθρού, στον φθόνο έναντι όσων βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση – απ’ ό,τι σε ένα θετικό έργο. Η διάκριση ανάμεσα στο ‘εμείς’ και το ‘αυτοί’, ο από κοινού αγώνας εναντίον όσων βρίσκονται εκτός της ομάδας, φαίνεται πως είναι ένα απαραίτητο συστατικό κάθε πίστης που συνδέει άρρηκτα μια ομάδα στην κατεύθυνση της κοινής δράσης. Συνεπώς, αυτό χρησιμοποιείται πάντα από όσους επιδιώκουν όχι απλώς την υποστήριξη μιας πολιτικής, αλλά την απροϋπόθετη πίστη τεράστιων μαζών ανθρώπων”.
Οι Γερμανοί ήταν θυμωμένοι και κουρασμένοι με την κατάστασή τους. Το να ρίξουν το φταίξιμο στα κράτη που υποχρέωσαν τη χώρα τους να καταβάλει αποζημιώσεις δεν επαρκούσε καθώς εκείνη την εποχή η Γερμανία δεν είχε τη δυνατότητα να κάνει πολλά πράγματα γι’ αυτό. Αντί γι’ αυτό, ο εχθρός έγινε οποιοσδήποτε διέφερε από όλους τους υπολοίπους.
Μην παραδίδετε τη δύναμή σας
Ενώ το μίσος του Hitler για τον εβραϊκό πληθυσμό είναι γνωστό, δεν ήταν μόνο οι Εβραίοι στη λίστα του. Οποιοσδήποτε δεν είχε γερμανικό αίμα να κυλά στις φλέβες του θεωρούταν απειλή έναντι της πατρίδας και έπρεπε να εξολοθρευτεί.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα διαμαρτύρονταν ότι έτσι θα γίνονταν συνένοχοι της καταδίκης ολόκληρων τμημάτων του πληθυσμού σε θάνατο, αλλά το σημαντικό ως προς τη Γερμανία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ότι οι περισσότεροι Γερμανοί δεν κατανοούσαν το μέγεθος της κατάστασης.
Είχαν παραδώσει την εξουσία γιατί ζητούσαν απεγνωσμένα την αλλαγή. Αλλά παραιτούμενοι από αυτή την εξουσία, επέτρεψαν να συμβούν απίστευτες φρικαλεότητες χωρίς όριο. Όπως επισημαίνει ο Hayek “υπάρχει μια ολοένα και μεγαλύτερη τάση μεταξύ των σύγχρονων ανθρώπων να θεωρούν τους εαυτούς τους ηθικούς επειδή έχουν αναθέσει τα ελαττώματά τους σε ολοένα και μεγαλύτερες ομάδες”.
Αυτό ακριβώς αγγίζει τον πυρήνα του γιατί όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι επικίνδυνα. Αν τα άτομα παραδώσουν όλη την εξουσία τους σε κάποια αρχή, πλέον δεν υφίστανται έλεγχοι της εξουσίας. Ό,τι μπορεί να γίνει θα γίνει, και οι άνθρωποι, δια της δικής τους βούλησης, θα έχουν επιτρέψει αυτό να συμβεί γιατί θεώρησαν τους σκοπούς τους σημαντικότερους από οτιδήποτε άλλο.
Όπως τονίζει ο Hayek: “Αυτό είναι ακόμη περισσότερο αποτέλεσμα του γεγονότος ότι, προκειμένου να πετύχουν τους σκοπούς τους, οι κολλεκτιβιστές πρέπει να δημιουργήσουν εξουσία – εξουσία επί των ανθρώπων που θα ασκούν άλλοι άνθρωποι – ενός πρωτόγνωρου μεγέθους, και ότι η εξουσία τους θα εξαρτάται από την έκταση στην οποία θα αποκτήσουν μια τέτοια εξουσία. Το ανταγωνιστικό σύστημα είναι το μόνο που έχει σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιεί μέσω της αποκέντρωσης την εξουσία που ασκούν άνθρωποι επί άλλων ανθρώπων”.
Λίγοι πολιτικοί έχουν ποτέ εκλεγεί βάσει μιας πλατφόρμας κτηνώδους βίας επικών διαστάσεων. Αν ο γερμανικός λαός γνώριζε ποια θα ήταν τα τελικά αποτελέσματα του Τρίτου Ράιχ, αμφιβάλλω ότι η πλειονότητα θα είχε συναινέσει. Είναι όμως πάντα ευκολότερο να διατυπώνονται τέτοιοι ισχυρισμοί εκ των υστέρων.
Πώς λοιπόν μπορούμε ως άτομα να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε κάτι τέτοιο να συμβεί ξανά; Πώς θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα μπούμε στον πειρασμό λόγω της οικονομικής αβαβαιότητας ή των ξένων απειλών; Η απάντηση είναι η διαρκής επιφυλακή.
Πρέπει να δυσπιστούμε έναντι του οποιουδήποτε πολιτικού που ζητά από τις μάζες να του παραδώσουν την εξουσία τους, και όταν βρισκόμαστε ενώπιον μιας τέτοιας απόφασης, να θυμόμαστε το πιστεύω που τόσο συχνά συσχετίζεται με τον σπουδαίο Λούντβιχ φον Μίζες “Tu ne cede malis se contra audentior ito” – να μην υποκύπτουμε στο κακό, αλλά να προχωρούμε με ακόμη μεγαλύτερο θάρρος εναντίον του.
_______________________
~ Η Brittany Hunter είναι βοηθός συντάκτρια στο FEE. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες και συνταγματικές σπουδές στο Utah Valley University. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Νοεμβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
Βλέπω μια ταινία την ημέρα. Από αρκετά μικρή ηλικία. Θεωρώ τον εαυτό μου σινεφιλ και μου αρέσει να καταβροχθίζω χιλιόμετρα “φιλμ”. Όσο περνάει ο καιρός όλο και πιο σπάνια ενθουσιάζομαι. Το σινεμά έχει αλλάξει και η πρωτοτυπία προϋποθέτει μάλλον απλότητα που στις ημέρες μας δείχνει να εκλείπει.
Ύστερα από πολύ καιρό λοιπόν κατάφερε ένα φιλμ να με κρατήσει μέχρι τέλους και να με συγκινήσει κιόλας. Ένα δραματικό έργο, με εξαίσια μουσική, τέλεια φωτογραφία και μαεστρική σκηνοθεσία. Πάολο Σορεντίνο είναι αυτός άλλωστε. Δεν έγινε τυχαία οσκαρικός με την “Τέλεια ομορφιά” του. Έτσι κι εδώ, σε ένα μοναδικό Αλπικό τοπίο διαπραγματεύεται την ιστορία του χρόνου. Του χρόνου που περνά πάνω από όλους μας και αφήνει τι σημάδι του. Η “νιότη” είναι μια σκληρή ταινία, παρά τις όποιες χιουμοριστικές σκηνές κουβαλά μέσα της. Ένα φιλμ ταρακούνημα για το τι είναι πραγματικά ο άνθρωπος και μέχρι που μπορεί να φθάσει. Ένας άνθρωπος που στο τέλος παραμένει πάντα φθαρτός μα και μεγαλειώδης.
Ο Φρεντ, μουσικοσυνθέτης και διευθυντής ορχήστρας, και ο Μικ, κινηματογραφικός σκηνοθέτης, είναι δυο ηλικιωμένοι φίλοι που απολαμβάνουν τις διακοπές τους σε ένα πολυτελές θέρετρο των Άλπεων. Κι ενώ ο δεύτερος θέλει να τελειώσει το σενάριο της τελευταίας ταινίας-καλλιτεχνικής διαθήκης του, ο Φρεντ έχει αποφασίσει να αποσυρθεί οριστικά. Μέχρι που δέχεται μια απρόσμενη, υψηλού κύρους πρόσκληση…
Αφήνω τις ταινίες να διαγράψουν ένα μικρό κύκλο ζωής πριν τις δω. Ετσι κι εδώ, ενώ η “νιότη” κυκλοφόρησε το 2015 και βραβεύτηκε ουκ ολίγες φορές ως η καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία της χρονιάς, έπρεπε να περάσουν δύο χρόνια για να καταλάβω τους λόγους. Και από ότι βλέπουμε το ευρωπαϊκό σινεμά κρατά ψηλά της σημαία της δημιουργίας. Όσο για τους πρωταγωνιστές.. τι να πούμε. Δεν χρειάζονται πολλά περισσότερα λόγια. Βρείτε το φίλμ και δείτε το.
Είναι στιγμές που οι καταστάσεις και οι άνθρωποι μάς κάνουν να λυγίζουμε και να σπάμε. Ωστόσο, αν έχουμε το μυαλό μας συγκεντρωμένο και την καρδιά μας ανοιχτή σε αυτά που θα έρθουν, και αν συνεχίζουμε να βάζουμε το ένα μας πόδι μπροστά από το άλλο, γρήγορα θα είμαστε σε θέση να ανακτήσουμε τη δύναμή μας και να επιστρέψουμε, καλύτεροι και διαφορετικοί.
Οι στενάχωρες και δύσκολες μέρες είναι μια κανονικότητα της ζωής και όχι κάτι που πρέπει να μας κάνει να νιώθουμε άσχημα και ενοχικά. Η ευτυχία δεν είναι ποτέ σταθερή και διαρκής. Το να αφεθείς στη θλίψη ή σε κάποιο αρνητικό συναίσθημα, δεν σε κάνει κακό. Θυμήσου όμως ότι αν δεν λες ειλικρινά “ευχαριστώ” για κάθε χαρά και χαμόγελο, τα δάκρυα και η θλίψη μπορεί να έρχονται πιο συχνά στην επιφάνεια. Κράτα τη ζωή πάντα σε μια προοπτική.
Όταν είσαι στο ‘χαμηλότερο’ σημείο σημαίνει ότι έρχεται η ώρα για την αλλαγή. Η ευτυχία δεν χαρακτηρίζεται από την απουσία προβλημάτων και προκλήσεων από τη ζωή, αλλά από τη δύναμη που σταδιακά αποκτούμε για να τα αντιμετωπίζουμε. Η δύναμη δεν γεννιέται από αυτά που μπορούμε να κάνουμε, αλλά από την ικανότητά μας να υπερβαίνουμε τον εαυτό μας και τα όσα, έως σήμερα, κάναμε.
Υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ του “τα παρατάω” και του “προχωράω”. Το να προχωράς και να αφήνεις μια κατάσταση πίσω μας δεν σημαίνει ότι “τα παρατάς”. Σημαίνει ότι αποδέχεσαι ότι κάποια πράγματα δεν λειτουργούν όπως είναι. Το να προχωράς σημαίνει, επίσης, ότι επιλέγεις να είσαι χαρούμενος και ευτυχισμένος και όχι πληγωμένος και δυστυχής. Για μερικούς ανθρώπους οι καλές μέρες διαρκούν για μια ζωή, για μερικούς άλλους το να μην ξέρουν πότε πρέπει να προχωρήσουν μπροστά, μπορεί να τους κρατήσει για πάντα κολλημένους σε μια κακή κατάσταση.
Θα πρέπει να κάνουμε ό, τι μπορούμε, με ό, τι έχουμε, όπως ακριβώς είμαστε. Δεν θα είναι πάντα εύκολο, αλλά αξίζει τον κόπο. Δεν υπάρχει τέλεια ζωή, αλλά υπάρχουν τέλειες στιγμές. Και αυτές είναι οι στιγμές που αγαπάμε να θυμόμαστε και που κάνουν αυτή τη μεγάλη διαδρομή της ζωής να αξίζει τον κόπο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι επιζητούν την ευτυχία υπό πρϋποθέσεις, αλλά την ευτυχία μπορείς να τη ζήσεις μόνο αν καταργήσεις τις προϋποθέσεις. Δέξου τη ζωή χωρίς όρους. Η ζωή ισορροπεί μεταξύ χαράς και απογοήτευσης. Και οι απογοητεύσεις είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί η ζωή για να σου πει “έχω κάτι καλύτερο για σένα που σε περιμένει στην επόμενη στροφή του δρόμου”. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιήσεις ότι αυτή είναι η μόνη συνθήκη, οι απογοητεύσεις θα λιγοστέψουν και η πίστη θα μεγαλώσει.
Πολύ συχνά, αυτά που κουβαλάμε από το παρελθόν μας, μας πληγώνουν. Λύπη, οργή, θυμός; Μην αφήνεις όσα αρνητικά έχουν συμβεί στο παρελθόν να ληστεύουν την ευτυχία που θα μπορούσες να νιώθεις σήμερα. Το παρελθόν δεν μπορεί να αλλάξει, ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. Αν ο τόπος που ζεις είναι το μυαλό σου και πατρίδα σου είναι οι σκέψεις, τότε περπάτησε και δες τι άλλο μπορείς να δεις σε αυτή τη μεγαλειώδη χώρα, αφήνοντας πίσω όσα τοπία έχεις δει ήδη.
Εμείς επιλέγουμε αν θα δούμε τα πράγματα διαφορετικά. Επίλεξε κάτι που συμβαίνει στη ζωή σου και θεωρείς ότι σου στερεί την ευτυχία και προσπάθησε να το δεις από διαφορετική σκοπιά. Ένα καλό παράδειγμα είναι η βροχή: δυσκολεύει τη μέρα και τη μετακίνησή σου, αλλά προσφέρει νερό στα λουλούδια που θα ανταπτυχθούν και θα ανθίσουν την άνοιξη, ομορφαίνοντας τον κήπο σου. Μείνε για λίγο μόνος και άκουσε την εσωτερική σου φωνή. Δες αυτό που σου λείπει, ως μια ευκαιρία να μάθεις ή να ανακαλύψεις νέους τρόπους. Μια δύσκολη στιγμή είναι η δυνατότητα για να δεις το φως ή να μπεις στο σκοτάδι. Γιατί να μην επιλέξεις το φως;
Γινόμαστε πιο ώριμοι συνειδητοποιώντας ότι μια αρνητική είδηση είναι μόνο η απόδειξη ότι χρειάζεται μια αλλαγή. Ό, τι κι αν σου φέρνει η ζωή, ακόμα κι αν πονάει, να είσαι δυνατός και να παλεύεις για να γίνεις πιο δυνατός. Ένα γερό οικοδόμημα θα ταρακουνηθεί, αλλά δεν θα καταρρεύσει. Η ζωή είναι εκεί να σου προσφέρει άλλη μία ευκαιρία που τη λένε: αύριο.
Τα ελαττώματα και οι αδυναμίες μας, είναι στοιχεία της αλήθειας και της ομορφιάς μας. Είναι καλύτερα να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου και τους άλλους, παρά να προσποιήσε και να ακυρώνεις όλη την ομορφιά της προσωπικότητάς σου, που είσαι εσύ! Ποτέ μην αφήνεις κάποιον άλλον να σου πεις ποιος είσαι. Ο μόνος που μπορεί να πει και να επιλέξει αυτό που θέλεις να είσαι είσαι εσύ.
Έχουμε την ικανότητα να γιατρέψουμε τις πληγές μας. Όπως ακριβώς ρέει η λάβα από ένα ηφαίστειο, έτσι συμβαίνει με τον πόνο, την οργή, το θυμό, τη θλίψη. Μπορείς να δημιουργήσεις τη διέξοδο για να φύγουν από τη ζωή σου. Αν έχεις πληγωθεί, είναι σημαντικό να δώσεις κάποιο χρόνο στον εαυτό σου να σκεφτεί και να νιώσει, να παρατηρήσει και να συνειδητοποιήσει, τόσο ώστε να είναι ικανός να ξαναβγεί στο φως και όχι να παράγει περισσότερο πόνο και αρνητικότητα.
Ο στόχος σου είναι να είσαι εσύ αυτός που θέλεις, πραγματικά, να είσαι. Αποφάσισέ το πρώτα και μετά πες: “σήμερα είναι η μέρα μου”.
Η αέναη συνήθεια που γίνεται βίωμα
Η ασφάλεια είναι η κύρια διάσταση του σαμποτάζ του προχωρήματος μας, οι ρίζες ενός δέντρου που δεν είναι ορατές και οι οποίες δουλεύονται σε βάθος στη θεραπεία.
